HR-owe Koło Ratunkowe: Obowiązki pracodawcy związane z podnoszeniem kwalifikacji zawodowych pracowników

Ułatwianie podnoszenia kwalifikacji zawodowych

Zgodnie z art. 94 ust. 6 ustawy Kodeks pracy, jednym z obowiązków pracodawcy jest ułatwianie pracownikom podnoszenia kwalifikacji zawodowych. Przez podnoszenie kwalifikacji zawodowych rozumie się zdobywanie lub uzupełnianie wiedzy i umiejętności przez pracownika, z inicjatywy pracodawcy albo za jego zgodą. Pracownik, który w ten właśnie sposób podejmuje działania mające na celu podniesienie swoich kwalifikacji zawodowych, może ubiegać się o:

• urlop szkoleniowy w wymiarze 6 dni (w przypadku osoby przystępującej do egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe) lub nawet 21 dni (w ostatnim roku studiów – na przygotowanie pracy dyplomowej oraz przygotowanie się i przystąpienie do egzaminu dyplomowego); urlopu szkoleniowego udziela się w dni, które są dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy;
• zwolnienie z całości lub części dnia pracy na czas niezbędny, by punktualnie przybyć na obowiązkowe zajęcia oraz na czas ich trwania.

Za czas urlopu szkoleniowego oraz za czas zwolnienia z całości lub części dnia pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia.

Świadczenia związane z podnoszeniem kwalifikacji zawodowych

Na mocy art. 103(3) Kodeksu pracy, pracodawca może przyznać pracownikowi podnoszącemu kwalifikacje zawodowe dodatkowe świadczenia, w szczególności pokryć opłaty za kształcenie, przejazd, podręczniki i zakwaterowanie. Użyte określenie “może” jednoznacznie wskazuje, że decyzja należy od pracodawcy.

Jeśli strony postanowią o podnoszeniu kwalifikacji zawodowych, zwłaszcza w sytuacji, gdy pracodawca pokrywa koszty kształcenia, powinny zawrzeć pisemną umowę, z której będą wynikały wzajemne ich prawa i obowiązki dotyczące podnoszenia kwalifikacji zawodowych osoby zatrudnionej. Pracodawca może, ale nie musi zobowiązywać pracownika do podpisania wspomnianej umowy. Nie jest to konieczne, jeśli pracodawca nie zamierza zobowiązać pracownika do pozostawania w zatrudnieniu po ukończeniu podnoszenia kwalifikacji zawodowych.

Równe traktowanie w zatrudnieniu

Pracodawca każdorazowo może podjąć decyzję o ewentualnym dofinansowaniu danej formy podnoszenia kwalifikacji zawodowych. Zasady, na jakich ma się odbywać podnoszenie kwalifikacji przez pracownika zależą od ustaleń poczynionych przez pracodawcę i pracownika. Należy jednak wziąć pod uwagę przepisy art. 18(3a) Kodeksu pracy, zgodnie z którym wszyscy pracownicy powinni być równo traktowani w zatrudnieniu, co obejmuje dostęp do szkolenia w celu podnoszenia kwalifikacji zawodowych oraz kwestie związane z ich finansowaniem lub współfnansowaniem, a także możliwość skorzystania z dodatkowych świadczeń. Pracownik nie może być traktowany w porównywalnej sytuacji mniej korzystnie niż inni pracownicy. 

Obowiązek zwrotu dodatkowych świadczeń

Obowiązek zwrotu dodatkowych świadczeń przyznanych pracownikowi w związku z podnoszeniem kwalifikacji zawodowych, tj. m.in. opłaty za kształcenie powstaje, gdy zostaną spełnione przesłanki wynikające z art. 103(5) Kodeksu pracy. Pracownik podnoszący kwalifikacje zawodowe:

• który bez uzasadnionych przyczyn nie podejmie podnoszenia kwalifikacji zawodowych albo przerwie podnoszenie tych kwalifikacji,
• z którym pracodawca rozwiąże stosunek pracy bez wypowiedzenia z jego winy, w trakcie podnoszenia kwalifikacji zawodowych lub po jego ukończeniu, w terminie określonym w umowie o podnoszenie kwalifikacji zawodowych, nie dłuższym niż 3 lata,
• który w trakcie podnoszenia kwalifikacji zawodowych lub po jego ukończeniu rozwiąże stosunek pracy za wypowiedzeniem, z wyjątkiem wypowiedzenia umowy o pracę w wyniku mobbingu,
• który w trakcie podnoszenia kwalifikacji zawodowych lub po jego ukończeniu rozwiąże stosunek pracy bez wypowiedzenia na podstawie art. 55 Kodeksu pracy (rozwiązanie bez wypowiedzenia przez pracownika) lub art. 94(3) –  mimo braku przyczyn określonych w tych przepisach

– jest obowiązany do zwrotu kosztów poniesionych przez pracodawcę na ten cel z tytułu dodatkowych świadczeń, w wysokości proporcjonalnej do okresu zatrudnienia po ukończeniu podnoszenia kwalifikacji zawodowych lub okresu zatrudnienia w czasie ich podnoszenia. W praktyce oznacza to tyle, że w przypadku wypowiedzenia dokonanego przez pracownika oraz jeśli nie upłynął jeszcze 3-letni okres od ukończenia podnoszenia przez pracownika kwalifikacji zawodowych, pracownik będzie zobowiązany do zwrotu świadczeń dodatkowych, ale z zachowaniem proporcjonalności.

Pracownik nie ma obowiązku zwrotu pracodawcy wynagrodzenia otrzymanego za czas zwolnienia od pracy udzielonego na czas szkolenia.