Jak skutecznie prowadzić negocjacje ze związkami zawodowymi

Podstawowe pojęcia związane z działalnością związków zawodowych

Mimo, iż na pierwszy rzut oka wszyscy wiedzą co to jest związek zawodowy, to jednak w praktyce potoczne rozumienie tego pojęcia nie zawsze odpowiada jego znaczeniu prawnemu. A z tym wiążą się poważne konsekwencje dla osób, które muszą współpracować z partnerem społecznym. Dlatego też na początku należy wyjaśnić znaczenie zawartych w przepisach zwrotów:

• związek zawodowy,
• zakładowa organizacja związkowa,
• reprezentatywna zakładowa organizacja związkowa,
• międzyzakładowa organizacja związkowa. 

Obowiązek prowadzenia negocjacji ze związkami zawodowymi

Niezależnie od swojej woli czy też chęci, pracodawca, u którego działają związki zawodowe ma obowiązek prowadzić z nimi negocjacje. Przy czym, w zależności od tematyki szczegółowo uregulowanej w przepisach, niektóre procesy HR wymagają dla swojej skuteczności zgody partnera społecznego, a inne są tylko przedmiotem konsultacji. Niestosowanie tych przepisów może wiązać się zaś z sankcjami i to zarówno dla podmiotu zatrudniającego, jak i bezpośrednio dla menedżerów.

Na pierwszym miejscu należy wymienić negocjowanie prawa zakładowego (w tym zwłaszcza układów zbiorowych pracy oraz regulaminów). Jeżeli pracodawcy i związkom zawodowym uda się uzgodnić treść tych dokumentów, to sytuacja na pierwszy rzut oka wydaje się jasna. Można je stosować w stosunku do pracowników. Tak jednak nie jest, jeżeli nowe prawo zakładowe jest dla pracowników mniej korzystne. Bowiem wówczas należy wypowiedzieć pracownikom warunki umów o pracę, a jak wskazuje Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 10.10.2019 r., I PK 196/18, rozwiązanie umowy o pracę na skutek nieprzyjęcia nowych warunków zatrudnienia objęte jest zwolnieniem grupowym w rozumieniu art. 1 ust. 1 ZwolGrupU.

Jeszcze bardziej skomplikowana sytuacja występuje w przypadku, gdy pracodawca chciałby wprowadzić regulaminy lub dokonać w nich zmian w przypadku braku akceptacji związków zawodowych. Jak bowiem wskazuje Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 12.02.2004 r., I PK 349/03, regulamin wynagradzania nie może wejść w życie bez uzgodnienia z organizacją związkową działającą u pracodawcy. Jeżeli u pracodawcy działa więcej niż jedna organizacja związkowa, stosuje się art. 30 ust. 5 (obecnie ust. 6) ZwZawU. Oznacza to, że jeśli organizacje związkowe przedstawią wspólne, negatywne stanowisko, to regulamin wynagradzania nie może być przez pracodawcę ustalony.

W jaki sposób dokonać restrukturyzacji zatrudnienia przy sprzeciwie związków zawodowych

Czas pandemii pokazał jak istotna jest optymalizacja kosztów zatrudnienia, której dokonać można na wiele sposobów, takich jak zwolnienia grupowe, przekazanie części zakładu pracy do innego pracodawcy, czy wreszcie zawieszenie prawa zakładowego i wynikających z niego uprawnień dla pracowników na okres do 3 lat.

Wszystkie te procesy wymagają podjęcia negocjacji ze związkami zawodowymi, przy czym niedojście do porozumienia z partnerem społecznym wiąże się z określonymi konsekwencjami. W jaki więc sposób przygotować się i prowadzić negocjacje, aby osiągnąć optymalny w danych warunkach efekt dla organizacji?

Podstawy prawne

• Ustawa z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych – dalej ZwZawU
• Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy – dalej KP
• Ustawa z dnia 23 maja 1991 r. o rozwiązywaniu sporów zbiorowych
• Ustawa z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników – dalej ZwolGrupU

____________________________________________

Autorem artykułu jest prof. UW dr hab. Krzysztof Walczak – profesor na Wydziale Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego. Partner w kancelarii C&C Chakowski & Ciszek zajmującej się prawem zatrudnienia. Specjalista polskiego i europejskiego prawa zatrudnienia w tym zwłaszcza w zakresie współpracy pracodawców ze związkami zawodowymi, wynagradzania i motywowania, a także fuzji, przejęć i restrukturyzacji zatrudnienia. Redaktor naczelny kwartalnika Monitor Prawa Pracy. Prowadzi zajęcia na studiach podyplomowych i MBA m.in. na Uniwersytecie Jagiellońskim, Uniwersytecie Łódzkim, Uniwersytecie Adama Mickiewicza w Poznaniu, Akademii L. Koźmińskiego, SGH, Uniwersytecie SWPS, WSB w Toruniu i Bydgoszczy.

Autor i redaktor wielu publikacji książkowych m.in. „Zasady wynagradzania za pracę u pracodawców – przedsiębiorców w świetle autonomicznych źródeł prawa pracy”, „Zbiorowe prawo pracy. Komentarz”, „Komentarz do Kodeksu pracy”, „Prawo pracy (dla sędziów i pełnomocników)”.

Jest członkiem Rady Programowej Polskiego Stowarzyszenia Zarządzania Kadrami oraz Centrum Nietypowych Stosunków Zatrudnienia Uniwersytetu Łódzkiego.