HR-owe Koło Ratunkowe: Zmiany w zakresie udzielania urlopu rodzicielskiego

Wątpliwości wokół uprawnień dla ojców

Ustawa z 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw, która weszła w życie 26 kwietnia 2023 r. wprowadziła m.in. zmiany w zakresie udzielania urlopu rodzicielskiego. Wciąż pojawiają się pytania i wątpliwości czy ojciec dziecka może skorzystać z urlopu rodzicielskiego w sytuacji, gdy matka dziecka złożyła do pracodawcy wniosek o udzielenie urlopu rodzicielskiego bezpośrednio po urlopie macierzyńskim (na podstawie nieobowiązującego już art. 179(1) Kodeksu pracy), czy przysługują mu dodatkowe tygodnie tego urlopu oraz w jakim wymiarze może skorzystać z urlopu ojcowskiego?

Przepisy przejściowe

Zgodnie z przepisami przejściowymi – art. 27 i 28 ustawy o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw, która weszła w życie 26 kwietnia 2023 r. pracownik, który w dniu wejścia w życie niniejszej ustawy korzystał z urlopu rodzicielskiego albo jego części, ma prawo do skorzystania z tego urlopu w wymiarze określonym w nowych przepisach, na zasadach określonych w przepisach dotychczasowych. W takim przypadku do pracownika stosuje się nowy przepis dotyczący nieprzenoszalnej 9-tygodniowej części urlopu rodzicielskiego.

Zasady udzielania urlopu rodzicielskiego. Ważne wskazówki!

Zgodnie z nowymi przepisami pracownicy – rodzice dziecka mają prawo do urlopu rodzicielskiego w celu sprawowania opieki nad dzieckiem w wymiarze do:

1. 41 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka;
2. 43 tygodni – w przypadkach urodzenia dwojga lub więcej dzieci przy jednym porodzie.

Każdemu z pracowników – rodziców dziecka przysługuje wyłączne prawo do 9 tygodni urlopu rodzicielskiego. Prawa tego nie można przenieść na drugiego z pracowników – rodziców dziecka.

Oznacza to, że rodzic dziecka może skorzystać maksymalnie z odpowiednio 32 lub 34 tygodni urlopu rodzicielskiego. Pozostałe 9 tygodni urlopu rodzicielskiego może wykorzystać drugi rodzic dziecka – jeżeli tego nie zrobi ta część urlopu przepadnie, gdyż nie będzie mogła być wykorzystana przez drugiego rodzica.

Wniosek o urlop rodzicielski bezpośrednio po macierzyńskim

Jeśli pracownica wystąpiła o udzielenie bezpośrednio po urlopie macierzyńskim – urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze na podstawie nieobowiązującego już art. 179 (1) Kodeksu pracy, tj, “z góry”,  to w przypadku urlopu rodzicielskiego udzielonego na podstawie uchylonego art. 179 (1) Kodeksu pracy, poprzednio obowiązujące przepisy nie przewidywały możliwości skorzystania z urlopu po przerwie. Rodzice dziecka mogli dzielić się urlopem rodzicielskim, ale poszczególne części urlopu musiały przypadać bezpośrednio po sobie.

W związku z powyższym, jeżeli obecnie rodzice mają prawo do skorzystania z urlopu rodzicielskiego w nowym wymiarze 41 tygodni, ale na zasadach określonych w przepisach dotychczasowych, to ojciec dziecka powinien wykorzystać dodatkowe 9 tygodni urlopu bezpośrednio po zakończeniu urlopu rodzicielskiego przez matkę dziecka.

W związku z powyższym, jeżeli obecnie rodzice mają prawo do skorzystania z urlopu rodzicielskiego w nowym wymiarze 41 tygodni, ale na zasadach określonych w przepisach dotychczasowych, to ojciec dziecka powinien wykorzystać dodatkowe 9 tygodni urlopu bezpośrednio po zakończeniu urlopu rodzicielskiego przez matkę dziecka. Natomiast powyższe rozważania doczekały się stanowiska Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej. Zdaniem resortu rodziny, “zasady dotychczasowe” czyli przed dniem wejścia w życie nowych przepisów, nie obejmują zasady bezpośredniości wykorzystywania urlopu rodzicielskiego.

W związku z tym stanowiskiem, wydłużona część urlopu rodzicielskiego nie musi być wykorzystywana bezpośrednio po zakończeniu urlopu rodzicielskiego udzielonego przed zmianą przepisów. Z tego uprawnienia można skorzystać w dowolnym momencie.

Ponadto, na mocy przepisów przejściowych, pracownik – ojciec wychowujący dziecko w dniu wejścia w życie ustawy (tj. w dniu 26 kwietnia 2023 r.) ma prawo do urlopu ojcowskiego na zasadach określonych w przepisach dotychczasowych, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko:

1. 24. miesiąca życia albo
2. 14. roku życia, o ile nie upłynęły 24 miesiące od dnia uprawomocnienia się postanowienia orzekającego przysposobienie tego dziecka.

Pracownik będzie zatem mógł wykorzystać urlop ojcowski na dotychczasowych zasadach, tj. do ukończenia przez dziecko 24 miesiąca życia. Nowe przepisy stosuje się do ojców dzieci urodzonych od dnia wejścia w życie nowelizacji.