Placówka oświatowa Eduwersum

Najbardziej obszerne w wiedzę z naszych produktów online

Najedź kursorem, na któryś z naszych programów.

Start: 10 październik 2023

9–miesięczny program rozwoju zawodowego

HR-owe Koło Ratunkowe: Urlop bezpłatny czy nieobecność usprawiedliwiona niepłatna?

Zapraszam Cię na cykl artykułów, w których odpowiadam na pytania od Czytelników mojego bloga kierując do źródeł prawa pracy, interpretacji resortowych i orzecznictwa. Dzisiaj o różnicach pomiędzy urlopem bezpłatnym, a nieobecnością usprawiedliwioną niepłatną. Korzystaj i udostępniaj!

Autor publikacji:
Monika Smulewicz HR na Szpilkach i Eduwersum

Założycielka i CEO

Data publikacji:
1 lutego 2022

Pani Moniko, jesteśmy firmą usługowo-budowlaną z ogromnymi kontraktami i karami umownymi. Kilku naszych pracowników chce wyjechać na zlecenie do Belgii na okres 3 miesięcy. To będzie dla nas ogromny cios, szczególnie ze względu na ciągłe kwarantanny i braki personalne w ekipach projektowych. Rozumiemy sytuację pracowników, ale ze względu na pozostałych członków zespołu nie chcemy zgodzić się na urlop wypoczynkowy. Pracownicy zaproponowali urlop bezpłatny. My rozważamy zwolnienie ze świadczenia pracy. Co to oznacza od strony prawa pracy? Jakie są konsekwencje obu rozwiązań zarówno dla pracodawcy, jak i dla pracownika?

Tajemnice urlopu bezpłatnego

Urlop bezpłatny jest przywilejem pracowniczym wynikającym z art. 174 Kodeksu pracy. Oznacza to, że pracodawca nie ma prawa udzielić urlopu bezpłatnego bez wniosku pracownika, a tym bardziej bez jego zgody.

§ 1. Na pisemny wniosek pracownika pracodawca może udzielić mu urlopu bezpłatnego.
§ 2. Okresu urlopu bezpłatnego nie wlicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze.
§ 3. Przy udzielaniu urlopu bezpłatnego, dłuższego niż 3 miesiące, strony mogą przewidzieć dopuszczalność odwołania pracownika z urlopu z ważnych przyczyn.

Art. 174 Kodeksu pracy

Przepisy prawa pracy nie określają warunków, na jakich powinien być udzielony urlop bezpłatny – decyzja o udzieleniu bądź odmowie udzielenia urlopu bezpłatnego należy tylko do pracodawcy i ma charakter całkowicie swobodny, zależny wyłącznie od jego woli.

Pracodawca nie jest związany wnioskiem pracownika również w zakresie uwzględnienia w całości określonego przez niego terminu urlopu. Dopuszczalne jest ograniczenie zgody tylko do części okresu, o jaki wnioskował pracownik.

Z rozpoczęciem urlopu pracownik musi koniecznie zaczekać na zgodę przełożonego. Jeśli rozpocznie korzystanie z urlopu zaraz po złożeniu wniosku, ale bez uzyskania zgody przełożonego, dopuści się ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych (por. wyrok SN z  15 marca 2001 r., I PKN 306/00, OSNAPiUS 2002 nr 24, poz. 591).

Więcej o urlopie bezpłatnym i sytuacjach, gdy pracodawca musi go obligatoryjnie udzielić przeczytasz TUTAJ >

W okresie urlopu bezpłatnego pracownik podlega ochronie przed wypowiedzeniem, zarówno umowy o pracę, jak i warunków pracy i płacy określonych w umowie o pracę. W przypadku zwolnień grupowych ochrona ta dotyczy wyłącznie urlopów bezpłatnych krótszych niż 3 miesiące.

Pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę w czasie urlopu pracownika, a także w czasie innej usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy, jeżeli nie upłynął jeszcze okres uprawniający do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia.

Art. 41 Kodeksu pracy

Należy przy tym nadmienić, iż pracownik, wnioskując o urlop bezpłatny, nie musi podawać przyczyn bądź okoliczności, które takowy wniosek uzasadniają. Pracodawca nie ma prawa ingerować w sposób korzystania z tego przywileju.

Konsekwencje urlopu bezpłatnego

Skorzystanie z urlopu bezpłatnego ma swoje, określone prawem konsekwencje, na gruncie uprawnień pracowniczych:

  • urlopu bezpłatnego, co do zasady, nie wlicza się do okresu pracy, od którego uzależnione są uprawnienia i świadczenia pracownicze;
  • okresu tego nie zalicza się również do okresu wpływającego na długość okresu wypowiedzenia umowy o pracę;
  • urlop bezpłatny dłuższy niż miesiąc powoduje proporcjonalne ograniczenie prawa pracownika do urlopu wypoczynkowego;
  • za czas niezdolności do pracy w okresie urlopu bezpłatnego pracownik nie otrzyma zasiłku chorobowego;
  • pracownik przebywający na urlopie bezpłatnym nie jest objęty ubezpieczeniem społecznym – nie są za niego odprowadzane składki. Oznacza to, że przez pierwsze 30 dni urlopu bezpłatnego może korzystać z opieki medycznej w ramach ubezpieczenia zdrowotnego, a następnie traci do niego prawo.

Przepis art. 1551 wymiar urlopu wypoczynkowego pracownika w razie ustania stosunku pracy § 1 pkt 2 stosuje się odpowiednio do pracownika powracającego do pracy u dotychczasowego pracodawcy w ciągu roku kalendarzowego po trwającym co najmniej 1 miesiąc okresie:
1) urlopu bezpłatnego;
2) urlopu wychowawczego;
3) odbywania zasadniczej służby wojskowej lub jej form zastępczych, służby przygotowawczej, okresowej służby wojskowej, terytorialnej służby wojskowej pełnionej rotacyjnie, przeszkolenia wojskowego albo ćwiczeń wojskowych;
4) tymczasowego aresztowania;
5) odbywania kary pozbawienia wolności;
6) nieusprawiedliwionej nieobecności w pracy.

Art. 155 (2) Kodeksu pracy

Jak wnioskujemy z powyższego przepisu, przesłanki od których zależne są uprawnienia pracownicze, takie jak wymiar urlopu wypoczynkowego, stanowią katalog zamknięty, zaś zwolnienie z obowiązku świadczenia pracy powstałe na mocy porozumienia do takowych nie należy – za czas tego rodzaju nieobecności pracownik zachowuje zatem prawo do urlopu wypoczynkowego.

Zwolnienie z obowiązku świadczenia pracy na gruncie prawa pracy

Możliwość zastosowania konstrukcji zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy występuje, na gruncie prawa pracy, w kilku przypadkach:

  • jednostronne polecenie zwolnienia ze świadczenia pracy, bez konieczności uzyskania zgody pracownika, zawarte w wypowiedzeniu umowy o pracę – art. 36 (2) Kodeksu pracy
  • jednostronne polecenie zwolnienia ze świadczenia pracy, bez konieczności uzyskania zgody pracownika, w drodze polecenia służbowego – art. 179 Kodeksu pracy
  • niedopuszczenia pracownika do wykonywania pracy przez lekarza medycyny pracy – art. 229 § 4 Kodeksu pracy

Zarówno o formie, jak i o treści zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy decyduje pracodawca (w przepisach Kodeksu pracy nie znajdziemy wytycznych), jednakże formułując takowy dokument należy kierować się zasadą, iż pracownik powinien być świadomy, z jakiego powodu (podstawa prawna), w jakim terminie oraz w związku z jakimi okolicznościami został odsunięty od pracy.

Porozumienie, jako oświadczenie woli stron stosunku pracy

Porozumienie pracownika i pracodawcy o zwolnieniu z obowiązku świadczenia pracy i niewypłacaniu za wskazany we wniosku okres wynagrodzenia skutkuje de facto zawieszeniem wzajemnych praw i obowiązków stron stosunku pracy. Porozumienie takie znajduje swoje podstawy w art. 65 Kodeksu cywilnego:

§ 1. Oświadczenie woli należy tak tłumaczyć, jak tego wymagają ze względu na okoliczności, w których złożone zostało, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje.
§ 2. W umowach należy raczej badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu.

Art. 65 Kodeksu cywilnego

Ze względu na brak wytycznych i przesłanek Kodeksu pracy co do zastosowania porozumienia stron o zawieszeniu stosunku pracy, należy przy tym wziąć pod uwagę przepisy prawa cywilnego:

W sprawach nieunormowanych przepisami prawa pracy do stosunku pracy stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu cywilnego, jeżeli nie są one sprzeczne z zasadami prawa pracy.

Art. 300 Kodeksu pracy

Ze względów dowodowych porozumienie takie należy sporządzić na piśmie, podając przy tym wszelkie okoliczności mające wpływ na relacje pracownik-pracodawca, a co najważniejsze, ustosunkować się jasno do kwestii braku wynagrodzenia za wskazany w porozumieniu okres.

Zastosowanie takiego rozwiązania byłoby niekorzystne dla pracownika – przynajmniej do czasu ewentualnego sporu powstałego na gruncie wypowiedzenia umowy o pracę przez pracodawcę (rozwinę ten wątek w kolejnym akapicie). W czasie wskazanym w porozumieniu, jako zwolnienie z obowiązku świadczenia pracy, pracodawca:

  • może dokonać wypowiedzenia umowę o pracę,
  • po upływie nieobecności wskazanej w porozumieniu nie ma obowiązku zapewnienia pracownikowi dopuszczenia do pracy na poprzednich warunkach,
  • nie ma obowiązku wypłacania wynagrodzenia przestojowego na podstawie art. 81 Kodeksu pracy,
  • nie ma obowiązku wypłaty wynagrodzenia, a co za tym idzie również zapłaty składek na ubezpieczenia społeczne.

Uważaj na porozumienie!

Badając skutki zastosowania porozumienia o zwolnieniu ze świadczenia pracy należy wziąć pod uwagę brak regulacji kodeksowych w tym zakresie, a co za tym idzie, ryzyko uznania przez organy nadzoru (PIP, ZUS) tego rodzaju nieobecności za urlop bezpłatny. Ryzyko takie może wystąpić w momencie ewentualnego sporu, powstałego na gruncie wypowiedzenia umowy o pracę przez pracodawcę. Stąd forma pisemna takiego oświadczenia stron oraz wskazanie wszelkich okoliczności będzie w tym wypadku kluczowa dla bezpieczeństwa pracodawcy.

Autor publikacji:
Monika Smulewicz HR na Szpilkach i Eduwersum

Założycielka i CEO

Akademia Zatrudniania Cudzoziemców

  • Start: 7.04.2025
  • 3 miesiące
4305 PLN

Możliwość płatności w transzach

Sprawdź

Akademia HR Business PartnerCertyfikowany Kurs HR Business Partner

  • Start: 27.03.2025
  • 4 miesiące
5250 PLN

Możliwość płatności w transzach

Sprawdź

Akademia People & Culture ManagerCertyfikowany Kurs Akademia People & Culture Manager

  • Start: 27.03.2025
  • 6 miesięcy
6650 PLN

Możliwość płatności w transzach

Sprawdź

Akademia Inspektora Ochrony Danych

  • Start: 19.03.2025
  • 4 miesiące
4305 PLN

Możliwość płatności w transzach

Sprawdź

Akademia Master Certyfikowany kurs kierownika działu kadr i płac

  • Start: 19.02.2025
  • 6 miesięcy
8000 PLN

Możliwość płatności w transzach

Sprawdź

Akademia Kalkulacji Wynagrodzeńdla wymagających

  • Start: 21.05.2025
  • 3 miesiące
4000 PLN

Możliwość płatności w transzach

Sprawdź

Akademia Mistrzostwa Płacowego

  • Start: 16.01.2025
  • 4 miesiące / pakiet kursów
2750 PLN

Możliwość płatności w transzach

Sprawdź

Akademia Profesjonalisty HR

  • Start: 22.01.2025
  • 9 miesięcy / pakiet kursów
8000 PLN

Możliwość płatności w transzach

Sprawdź

Akademia Mistrzostwa Kadrowego SP

  • Start: 30.01.2025
  • 3 miesiące
2750 PLN

Możliwość płatności w transzach

Sprawdź

Akademia Mistrzostwa Kadrowo-Płacowego SP

  • Start: 30.01.2025
  • 6 miesięcy
3997 PLN

Możliwość płatności w transzach

Sprawdź
Newsletter

Zostawienie adresu email jest równoznaczne ze zgodą na otrzymywanie ode mnie wiadomości i z akceptacją naszej Polityki Prywatności.

Polityka prywatności
Dziękujemy!

Nasze ostatnie wpisy na blogu

Zobacz kursy, szkolenia i programy rozwoju zawodowego organizowane przez Eduwersum

Eduwersum Collegium Rozwoju HR (dawniej: Akademia Mistrzostwa Kadrowo-Płacowego i Zarządzania Zasobami Ludzkimi) - lider na rynku nowoczesnych szkoleń online z dziedziny tzw. twardego i miękkiego HR

Akademia Zatrudniania Cudzoziemców

  • Start: 7.04.2025
  • 3 miesiące
4305 PLN

Możliwość płatności w transzach

Sprawdź

Akademia HR Business PartnerCertyfikowany Kurs HR Business Partner

  • Start: 27.03.2025
  • 4 miesiące
5250 PLN

Możliwość płatności w transzach

Sprawdź

Akademia People & Culture ManagerCertyfikowany Kurs Akademia People & Culture Manager

  • Start: 27.03.2025
  • 6 miesięcy
6650 PLN

Możliwość płatności w transzach

Sprawdź

Akademia Inspektora Ochrony Danych

  • Start: 19.03.2025
  • 4 miesiące
4305 PLN

Możliwość płatności w transzach

Sprawdź

Akademia Master Certyfikowany kurs kierownika działu kadr i płac

  • Start: 19.02.2025
  • 6 miesięcy
8000 PLN

Możliwość płatności w transzach

Sprawdź

Akademia Kalkulacji Wynagrodzeńdla wymagających

  • Start: 21.05.2025
  • 3 miesiące
4000 PLN

Możliwość płatności w transzach

Sprawdź

Akademia Mistrzostwa Płacowego

  • Start: 16.01.2025
  • 4 miesiące / pakiet kursów
2750 PLN

Możliwość płatności w transzach

Sprawdź

Akademia Profesjonalisty HR

  • Start: 22.01.2025
  • 9 miesięcy / pakiet kursów
8000 PLN

Możliwość płatności w transzach

Sprawdź

Akademia Mistrzostwa Kadrowego SP

  • Start: 30.01.2025
  • 3 miesiące
2750 PLN

Możliwość płatności w transzach

Sprawdź

Akademia Mistrzostwa Kadrowo-Płacowego SP

  • Start: 30.01.2025
  • 6 miesięcy
3997 PLN

Możliwość płatności w transzach

Sprawdź

To nowoczesny projekt edukacyjny, oferujący specjalistyczną wiedzę i doświadczenie z obszaru prawa pracy, kalkulacji wynagrodzeń oraz zarządzania procesami kadrowo-płacowymi i HR w dynamicznie rozwijających się przedsiębiorstwach.

  • Certyfikowane szkolenia online i stacjonarne
  • Programy rozwoju zawodowego dla początkujących, specjalistów i menedżerów
  • Zaświadczenia MEiN (Eduwersum jest placówką oświatową)
  • Wysokie standardy potwierdzone ISO 9001

Metoda kształcenia oparta jest o praktykę i własne doświadczenie Uczestników. Wierzymy, że tylko uczenie się przez doświadczenie daje gwarancję zdobycia wiedzy.