Co to jest PPK? Jak działa? Najważniejsze informacje o pracowniczych planach kapitałowych

Pracownicze Plany Kapitałowe (PPK) to rządowy program prywatnego, długoterminowego oszczędzania, w którym oszczędności emerytalne gromadzone są wspólnie – przez pracowników, pracodawców i państwo. Jest to system oszczędzania na emeryturę, stanowiący element III filara systemu emerytalnego. Dla pracownika udział w PPK jest dobrowolny. 

Program PPK został opracowany na podstawie modeli stosowanych z powodzeniem w takich krajach jak Wielka Brytania czy Turcja. Wprowadza również elementy finansów behawioralnych, chociażby poprzez automatyczne włączanie wszystkich pracowników do programu oraz zachęcanie ich do jak najdłuższego uczestnictwa w programie. Tak jak w innych krajach rozwiniętych, tak i w Polsce ustawowy obowiązek tworzenia systemu PPK dla pracowników spoczywa na pracodawcy – przy wsparciu ze strony państwa. 

Kto może przystąpić do programu i otrzymać środki z PPK?

Do PPK przystąpić mogą osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę, jednak to nie jest jedyna grupa, do której Pracownicze Plany Kapitałowe są skierowane. Do programu dołączyć mogą także osoby zatrudnione na podstawie umów cywilnoprawnych (m. in. umowy zlecenia), które podlegają z tego tytułu obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym. Spełniają wówczas definicję osoby zatrudnionej i do PPK przystąpić mogą. Przez osoby zatrudnione należy rozumieć osoby podlegające obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z niżej wymienionych tytułów w RP w rozumieniu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (art. 2 ust. 1 pkt 18 ustawy o PPK), czyli:

• pracowników w rozumieniu kodeksu pracy – wyjątkiem są pracownicy przebywający na urlopach górniczych i urlopach dla pracowników zakładu przeróbki mechanicznej węgla oraz młodociani,
• osoby fizyczne wykonujące pracę nakładczą, które ukończyły 18. rok życia,
• członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych lub spółdzielni kółek rolniczych,
• osoby fizyczne, które ukończyły 18. rok życia, wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z art. 750 kodeksu cywilnego stosuje się przepisy dotyczące zlecenia,
• członków rad nadzorczych wynagradzanych z tytułu pełnienia tych funkcji,
• osoby wskazane w lit. a-d, przebywające na urlopach wychowawczych lub pobierające zasiłek macierzyński lub zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego.

Do PPK należeć mogą pracownicy wszystkich przedsiębiorstw oraz jednostek sektora finansów publicznych.

Pracownicy w przedziale wiekowym od 18 do 55 roku życia, aby przystąpić do PPK nie muszą podejmować żadnych działań. 

Jeśli osoba zatrudniona ma już ukończone 55 lat i nie przekroczyła 70. roku życia, może być zapisana do PPK tylko na swój wniosek złożony podmiotowi zatrudniającemu (osoby, które ukończy 70 lat nie są już zapisywane do programu).

Czy osoba prowadząca działalność gospodarczą może przystąpić do PPK?

Do Pracowniczych Planów Kapitałowych nie mogą przystąpić osoby samozatrudnione oraz prowadzące inne rodzaje działalności gospodarczej. Ustawa o PPK nie obejmuje też zawodów posiadających odrębne systemy emerytalne, w tym np. rolników, sędziów, prokuratorów, żołnierzy zawodowych i funkcjonariuszy. 

Jak działa system Pracowniczych Planów Kapitałowych? 

Pracownicze Plany Kapitałowe (PPK) funkcjonują w ramach współpracy trzech podmiotów, tzw. trójkąta: pracownika, pracodawcy i państwa. Każda z tych stron wnosi środki do programu, z którego ostatecznie korzysta pracownik. Jeśli chodzi o wpłaty pracodawcy, można je rozpatrywać w kontekście ogólnej kwoty wynagrodzenia (np. pracodawca może zdecydować się na mniejszą podwyżkę pensji, a zaoszczędzone środki przeznaczyć na PPK). Z kolei wpłaty państwa mają charakter transferu socjalnego, skierowanego do osób, które zdecydują się oszczędzać na emeryturę w ramach PPK.

Wpłaty na PPK składają się z dwóch części: podstawowej (stały procent wynagrodzenia) i dodatkowej (procent wynagrodzenia, który można zwiększać do ustalonego limitu). Państwo dodaje do tej puli określone kwoty, niezależne od dochodów pracownika. Osoby oszczędzające przez co najmniej trzy miesiące otrzymają od państwa jednorazową wpłatę powitalną w wysokości 250 zł. Następnie, po spełnieniu określonych warunków, państwo co roku wpłaca 240 zł na konto pracownika.

Ile wynosi wpłata pracownika i pracodawcy na PPK?

• Wpłaty pracownika: 2% wynagrodzenia brutto (wpłata podstawowa) + do 2% wynagrodzenia brutto (wpłata dodatkowa)
• Wpłaty pracodawcy: 1,5% wynagrodzenia brutto (wpłata podstawowa) + do 2,5% wynagrodzenia brutto (wpłata dodatkowa)
• Wpłaty państwa: jednorazowa wpłata powitalna 250 zł + coroczna dopłata 240 zł

Czy pracownik może gromadzić więcej środków na PPK niż ustawowe składki?

Wpłata dodatkowa pracownika jest niezależna od wpłaty dodatkowej pracodawcy i vice versa. Obie mogą występować oddzielnie, w różnych wysokościach i mogą być dowolnie modyfikowane każdego miesiąca lub nawet całkowicie zaniechane.

Pracodawca nie jest również zobowiązany do uiszczania takiej samej procentowej dopłaty dla wszystkich pracowników.

Jeżeli wynagrodzenie pracownika nie przekracza 1,2-krotności minimalnej pensji (tj. 4188 zł od stycznia 2023 r.), jego wpłata podstawowa na PPK może zostać obniżona do 0,5%. Przywilej ten nie przysługuje jednak osobom zarabiającym więcej, niezależnie od źródła ich dochodów.

Ile wynosi roczny limit wpłat na PPK?

Roczny limit wpłat na wszystkie konta uczestnika PPK wynosi równowartość 50 000 dolarów amerykańskich, co pozwala na uczestnictwo w programie większości pracujących Polaków.

Warto podkreślić, że wpłaty od pracodawcy na PPK nie są objęte składkami na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (nie zwiększają obowiązkowego ZUS-u), ale są opodatkowane podatkiem dochodowym (traktowane są jako dochód pracownika). Według obowiązującej skali podatkowej, stawka podatku PIT wynosi 12% w pierwszym progu (do 120 000 zł) i 32% w drugim.

Jak otrzymać wpłatę powitalną na PPK?

Dopłaty od państwa są przekazywane po spełnieniu minimalnych wymagań. Aby otrzymać wpłatę powitalną, trzeba gromadzić środki w PPK przez trzy miesiące (przy dokonywaniu jedynie wpłat podstawowych). Coroczna dopłata jest przyznawana, gdy wpłaty w danym roku wyniosą 3,5% sześciokrotności minimalnego wynagrodzenia za dany rok. W pierwszej połowie 2023 r. wpłata w wysokości 732,90 zł kwalifikuje do otrzymania dopłaty rocznej. Dla osób zarabiających do 1,2-krotności pensji minimalnej, próg ten wynosi 183,23 zł.

Zapisy i autozapis do PPK

Aby zapisać pracownika do PPK pracodawca nie musi uzyskać jego zgody. W programie tym obowiązuje tzw. automatyczny zapis. Przyjmuje się zatem, że – jeśli osoba zatrudniona nie złoży deklaracji o rezygnacji z dokonywania wpłat do PPK – powinna zostać zapisana do programu z automatu. Należy jednak pamiętać, że tzw. automatyczny zapis dotyczy tylko osób między 18. a 55. rokiem życia. 

Czy przystąpienie do PPK jest dobrowolne i czy można się wypisać?

Wypłata najbardziej opłacalna jest po ukończeniu 60 roku życia, jednak z inwestycji można wycofać się również wcześniej (pracownik może w każdej chwili zrezygnować z oszczędzania w PPK i do niego powrócić). Co do zasady i zgodnie z treścią ustawy, środki zgromadzone w PPK stanowią prywatną własność każdego oszczędzającego.

Rezygnacja z PPK

Aby zrezygnować z oszczędzania w PPK pracownik powinien złożyć swojemu pracodawcy deklarację rezygnacji z dokonywania wpłat do PPK. Złożenie deklaracji o rezygnacji wiąże się dla pracownika z utratą takich korzyści jak wpłaty pracodawcy czy dopłaty ze strony państwa.

Jakie obowiązki ma pracodawca prowadzący PPK?

Czy jako pracodawca musisz utworzyć PPK?

Tak, PPK jest obowiązkowe, chyba że jesteś firmą jednoosobową lub w Twojej firmie działa program PPE, czyli Pracowniczy Program Emerytalny. Każdy pracodawca ma obowiązek objąć programem PPK wszystkich swoich pracowników w wieku 18-55 lat, na rzecz których odprowadza składki ubezpieczenia rentowego i emerytalnego. 

To pracodawca decyduje kiedy zgłosi pracownika do PPK. Może to zrobić najwcześniej po upływie 14 dni od jego zatrudnienia. Najpóźniej jednak ma obowiązek zapisać pracownika do PPK do 10-ego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym upłynęło 90 dni jego zatrudnienia (3 miesiące). 

Zobacz artykuł o tym jakie obowiązki spoczywają na pracodawcy, a jakie na pracowniku w kontekście PPK >

Co dzieje się ze środkami zgromadzonymi na PPK, gdy pracownik zmieni pracodawcę. Czy może przetransferować swoje środki do nowego pracodawcy i jego PPK?

W przypadku zmiany pracy pracownik może:

• pozostawić oszczędności w PPK u byłego pracodawcy lub
• przenieść oszczędności na rachunek PPK u nowego 
  pracodawcy (wypłata transferowa) lub
• wypłacić środki (zwrot). Należy wówczas pamiętać, że wtedy oszczędności zostaną odpowiednio pomniejszone o część wpłat pracodawcy, wpłaty Państwa i podatek.

Czy PPK jest opłacalne i czy warto mieć oszczędności w PPK?

Do podstawowej wpłaty pracownika (2% wynagrodzenia), co najmniej 1,5% dokłada pracodawca. Może zwiększyć swoją wpłatę nawet do 4% i zróżnicować ją np. ze względu na staż pracy. Do tego, po trzech miesiącach oszczędzania, dochodzi wpłata powitalna od państwa w wysokości 250 zł, a po każdym roku – dopłata roczna w wysokości 240 zł. 

Pracownicy zarabiający poniżej 120% wynagrodzenia minimalnego – a zatem aktualnie poniżej 4188 zł – mogą obniżyć wpłatę własną nawet do 0,5%. Pracodawca nie ma takiej możliwości i nadal musi dokładać co najmniej 1,5%, co daje pracownikowi od razu trzy razy więcej, niż on sam wpłaci na swój rachunek PPK!

Zobacz najczęściej zadawane pytania i odpowiedzi o PPK. Pobierz bezpłatny e-book i dowiedz się więcej!