Błyskawiczne tempo wdrożenia nowelizacji Kodeksu pracy w zakresie tzw. dyrektywy work-life balance

Edit 24.03.2023: Kancelaria Prezydenta poinformowała, że ustawa z dnia 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks Pracy oraz niektórych innych ustaw została podpisana przez Prezydenta w dniu 23 marca 2023 r.

Vacatio legis krytycznie krótkie

Sejm uchwalił rządowy projekt nowelizacji Kodeksu pracy w zakresie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1152 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie przejrzystych i przewidywalnych warunków pracy w Unii Europejskiej oraz dyrektywę 2019/1158 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów. Z 45-ciu poprawek zgłoszonych w Senacie, jedynie 18 znalazło uznanie w izbie niższej, przy czym są to zmiany o charakterze redakcyjnym i doprecyzowującym.

Ustawa czeka teraz na podpis Prezydenta, który ma na to maksymalnie 21 dni. Vacatio legis, czyli okres między publikacją aktu prawnego w Dzienniku Ustaw a jego wejściem w życie wynosi kolejne 21 dni, stąd wejścia w życie nowych przepisów możemy spodziewać się już w kwietniu! Przypomnijmy, że 7 kwietnia 2023 r. mocy nabiorą przepisy wdrażające do polskiego porządku prawnego pracę zdalną jako rozwiązanie stałe.

Przed pracodawcami i działami HR ponownie okres wytężonej pracy, tym bardziej, że pracownicy bardzo liczą na nowe przywileje! Powstaje konieczność dostosowania wewnątrzzakładowych źródeł prawa pracy, wzorów umów, informacji i obowiązujących w firmach procedur. Na co zwrócić uwagę? Oto podsumowanie!

Katalog zmian związanych z równowagą pomiędzy życiem zawodowym a prywatnym

• Zwolnienie od pracy z powodu siły wyższej: przysługiwać będzie w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem – w wymiarze 2 dni albo 16 godzin w roku kalendarzowym. Pracownik zachowa za ten czas prawo do 50% wynagrodzenia obliczanego jak wynagrodzenie za czas urlopu wypoczynkowego.
• Urlop opiekuńczy – bezpłatny, 5 dni: ma na celu zapewnienie osobistej opieki lub wsparcia osobie będącej krewnym (syn, córka, matka, ojciec lub małżonek/małżonka) lub pozostającej we wspólnym gospodarstwie domowym, wymagającej znacznej opieki lub znacznego wsparcia z poważnych względów medycznych.
• Elastyczna organizacja pracy: polegać ma na dostosowywaniu przez pracownika jego organizacji pracy do indywidualnych potrzeb poprzez elastyczne rozkłady czasu pracy (ruchomy czas pracy, indywidualny czas pracy, system skróconego tygodnia pracy, pracy weekendowej i przerywany czas pracy), pracę w niepełnym wymiarze czasu pracy.
• Dwie, dodatkowe przerwy wliczane do czasu pracy: pracownik będzie miał prawo do drugiej przerwy trwającej co najmniej 15 minut, jeśli dobowy wymiar jego czasu pracy jest dłuższy, niż 9 godzin pracy; prawo do trzeciej przerwy trwającej co najmniej 15 minut otrzyma, jeżeli jego dobowy wymiar czasu pracy będzie dłuższy, niż 16 godzin.
• Pracownicy nabędą indywidualne prawo do urlopu rodzicielskiego. Prawo ojca do urlopu rodzicielskiego nie będzie uzależnione od pozostawania matki dziecka w zatrudnieniu (ubezpieczeniu) w dniu porodu. W ramach urlopu rodzicielskiego zostanie wprowadzona nieprzenoszalna jego część, w wymiarze do 9 tygodni, dla każdego z rodziców, a także 70-procentowy zasiłek macierzyński za cały okres urlopu rodzicielskiego dla obojga rodziców. Od momentu złożenia wniosku o urlop macierzyński lub rodzicielski stosunek pracy będzie podlegał ochronie!
• 8 lat – pracujący rodzice dziecka w tym wieku będą mogli nie zgodzić się na pracę w nadgodzinach lub delegacje. Będą mogli wnioskować o pracę zdalną.

Katalog zmian dotyczących przejrzystych i przewidywalnych warunków zatrudnienia

• Obowiązek uzasadnienia (podania przyczyny) wypowiedzenia umowy o pracę na czas określony, konsultacji związkowej oraz możliwości ubiegania się o przywrócenie do pracy – także w przypadku zawarcia umowy o pracę na czas określony.
• Zmiany w zawieraniu umów o pracę na okres próbny: okres próbny ma być współmierny do przewidywanego czasu trwania umowy o pracę na czas określony, a także do rodzaju pracy; ponowne zawarcie umowy na okres próbny z tym samym pracownikiem możliwe będzie tylko wtedy, gdy pracownik będzie zatrudniony w celu wykonywania innego rodzaju pracy; wprowadzone zostaną regulacje umożliwiające uzgodnienie pomiędzy stronami stosunku pracy przedłużenia umowy o pracę na okres próbny o czas trwania nieobecności pracownika w pracy, w przypadku gdy pracownik był z usprawiedliwionych przyczyn nieobecny w pracy w trakcie trwania takiej umowy.
• Prawo do równoległego zatrudnienia: pracodawca nie będzie mógł zakazać pracownikowi jednoczesnego pozostawania w stosunku pracy z innym pracodawcą, chyba że strony zawrą umowę o zakazie konkurencji w czasie trwania stosunku pracy.
• Wniosek o bezpieczniejsze warunki pracy: pracownik, który wykonuje pracę przez co najmniej 6 miesięcy nabędzie prawo do wystąpienia (raz w roku) do pracodawcy z wnioskiem o formę zatrudnienia z bardziej przewidywalnymi lub bezpieczniejszymi warunkami pracy. Pracodawca będzie zobowiązany do pisemnego uzasadnienia odpowiedzi na wniosek pracownika.
• Prawo pracownika do bezpłatnych szkoleń: nieodpłatne szkolenia niezbędne do wykonywania określonego rodzaju pracy lub na określonym stanowisku będą zaliczały się do czasu pracy i odbywały się w miarę możliwości w godzinach pracy.
• Rozszerzenie informacji do zatrudnienia o m.in. przerwy w pracy, zasady pracy w nadgodzinach czy też procedurę rozwiązania stosunku pracy.