Czy 14-dniowy urlop wypoczynkowy jest wciąż obowiązkowy?

“Monika, czy to prawda, że nie trzeba już pilnować, by jedna z części przysługującego pracownikom urlopu wypoczynkowego trwała co najmniej 14 dni kalendarzowych?” Napisała do mnie Sabina, Czytelniczka mojego bloga, w przesłanej do mnie wiadomości. To zresztą nie pierwsze takie pytanie w ostatnim czasie. Postanowiłam zatem rozwiać wątpliwości i rzetelnie objaśnić nieprawdziwe informacje, które pojawiają się w internetowej przestrzeni.

Podstawy Kodeksu pracy

Zgodnie z art. 152 Kodeksu pracy pracownikowi przysługuje prawo do corocznego, nieprzerwanego, płatnego urlopu wypoczynkowego. Pracownik nie może zrzec się prawa do urlopu. Pracodawca jest obowiązany udzielić pracownikowi urlopu w tym roku kalendarzowym, w którym pracownik uzyskał do niego prawo (art. 161 Kodeksu pracy). 

Zgodnie z art. 162 Kodeksu pracy na wniosek pracownika urlop może być podzielony na części. W takim jednak przypadku co najmniej jedna część wypoczynku powinna trwać nie mniej niż 14 kolejnych dni kalendarzowych.

Kadrowy diabeł tkwi w szczegółach, czyli w tym przypadku właśnie w słowie „powinien”! 

Według słownika języka polskiego użycie słowa powinien w połączeniu z bezokolicznikiem jest równoznaczne z obowiązkiem podjęcia określonego działania, które jest zachowaniem pożądanym, oczekiwanym, spodziewanym. 

Skąd zatem ten ambaras?

30 lipca 2021 r. Główny Inspektorat Pracy, w odpowiedzi na zapytanie Dziennika Gazety Prawnej stwierdził, że nieudzielenie przynajmniej jednej części wypoczynku obejmującej co najmniej 14 kolejnych dni kalendarzowych nie stanowi wykroczenia przeciwko prawom pracownika. Nie oznacza to jednak, że obowiązek 14 dniowego urlopu został zniesiony, a pracownik może dowolne dysponować urlopem. Oznacza to jedynie, że nieudzielnie 14 dniowego urlopu nie jest wykroczeniem, jest jednak bez żadnej wątpliwości naruszeniem przepisów o urlopach wypoczynkowych. Podzielenie przysługującego pracownikowi urlopu wypoczynkowego na krótkie, kilkudniowe okresy nie zrealizowałoby bowiem obowiązku wynikającego z art. 162 kodeksu pracy.

Monika Smulewicz, ekspertka prawa pracy i rynku pracy

Wypoczęty pracownik, to efektywny pracownik

Ponadto należy pamiętać, że celem urlopu wypoczynkowego jest regeneracja sił po pracy, a zatem obie strony stosunku pracy powinny dążyć do zapewnienia pracownikowi wymaganego prawem wypoczynku. Pracownik ma obowiązek wykorzystać urlop wypoczynkowy w taki sposób, aby jedna część wypoczynku trwała nie mniej niż 14 kolejnych dni kalendarzowych. Do dni tych zalicza się zarówno dni pracy pracownika, jak i dni dla niego wolne od pracy bez względu na tytuł, z uwagi na który pracownik korzysta z tych dni wolnych od pracy. 

Sztuczna inteligencja przyczyniła się do stworzenia około 40% nowych miejsc pracy w IT, a tylko 10% zostało po jej wprowadzeniu zlikwidowanych. Dowiedz się więcej!

Pracownik dysponuje urlopem jedynie w granicach prawa

Poruszany w przestrzeni publicznej argument mówiący o tym, że to pracownik jest dysponentem urlopu uważam za nie do końca trafiony. Jest i owszem dysponentem, ale jedynie w granicach prawa. Przypominam tu również, że o urlop wnioskuje pracownik, ale skorzystanie z urlopu jest możliwe jedynie w sytuacji akceptacji takiego wniosku przez przełożonego, co jest równoznaczne udzieleniem urlopu.  

Społeczno-gospodarcze przeznaczenie urlopu

Na przepisy trzeba zawsze patrzeć całościowo i osadzać je zarówno w kontekście prawnym, jak i ich społeczno-gospodarczym przeznaczeniu. Szczególnie na przepisy prawa pracy, które pełnią przecież bardzo ważną funkcję w całym systemie prawa, dotyczą bowiem najliczniejszej grupy obywateli. Prawo pracy, regulując stosunki pracy, stoi na straży wzajemnego wypełniania obowiązków przez obie strony stosunku pracy, a tym samym jest czynnikiem ładu i porządku społecznego w zakładach pracy. Pełni funkcję ochronną, organizacyjną i wychowawczą.

Warto również wspomnieć na koniec, że prawo pracownika do urlopu wypoczynkowego wynika zarówno z konstytucyjnej (art. 66 ust. 2 Konstytucyjnej RP), jak i kodeksowej (art. 14 k.pl.) zasady prawa pracy. Co czyni ten obowiązek szczególnie ważnym – ze swej istoty — ma bowiem stanowić gwarancję ochrony przed nadmierną eksploatacją pracownika ze strony zatrudniającego. Ochrona tych wartości w realiach współczesnego rynku pracy jest jednym z istotnych zadań państwa prawa. Zaburzenia równowagi między życiem zawodowym, a życiem prywatnym prowadzi do wielu niekorzystnych zjawisk, w szczególności zagraża zdrowiu i życiu.

Co zatem z ewentualnymi sankcjami?

Kodeks pracy nie wskazuje co prawda bezpośrednich sankcji za to konkretne naruszenie. Jednakże PIP, stojący na straży przestrzegania przepisów prawa pracy, w czasie kontroli bada m.in. prawidłowość udzielania pracownikom urlopów wypoczynkowych.

Nieudzielenie zatrudnionym co najmniej jednej części wypoczynku obejmującej co najmniej 14 kolejnych dni kalendarzowych stanowi naruszenie art. 162 kodeksu pracy. 

Inspektor PIP może więc wydać pokontrolne wystąpienie, jeśli stwierdzi naruszenie prawa inne niż takie, które uprawnia go do wydania decyzji administracyjnej. W takim przypadku dochodzi natomiast do stwierdzenia faktu naruszenia przepisów prawa pracy i inspektor wzywa pracodawcę do jego usunięcia w wyznaczonym terminie. Chociaż wystąpienie inspektora pracy ma jedynie charakter zalecenia, nie należy go lekceważyć – można je natomiast kwestionować. Moim zdaniem takie uchybienie mogą usprawiedliwić jedynie szczególne umotywowane potrzeby pracownika wynikające z jego wyjątkowej sytuacji, a nie z zaniedbania pracodawcy czy ignorancji przepisów prawa pracy.

Podsumowanie i rekomendacje

• Pracodawca jest nadal zobowiązany udzielić, a pracownik wykorzystać urlop wypoczynkowy w co najmniej jednej części trwającej nieprzerwanie 14 dni kalendarzowych. 
• Niezapewnienie przez pracodawcę ciągłego 14-dniowego wypoczynku, mimo że jest naruszeniem prawa do urlopu, zdaniem PIP nie stanowi wykroczenia i nie podlega karze grzywny.