Konsekwencje zaliczenia szkoleń do czasu pracy

Podstawa prawna zmian w Kodeksie pracy

Projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw jest przełożeniem na grunt polskiego prawa pracy postanowień dwóch dyrektyw UE, których celem jest poprawa warunków pracy poprzez ustanowienie minimalnych praw mających zastosowanie do każdego pracownika w Unii Europejskiej, a także osiągnięcie równości kobiet i mężczyzn pod względem szans na rynku pracy i traktowania w miejscu pracy poprzez ułatwienie pracownikom będącym rodzicami lub opiekunami godzenia życia zawodowego z życiem rodzinnym. Implementacji do rodzimego porządku prawnego, w terminie do 2 sierpnia 2022 r. podlegają:

• dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1152 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie przejrzystych i przewidywalnych warunków pracy w Unii Europejskiej (Dz. Urz. UE. L Nr 186, str. 105)
• dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1158 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów oraz uchylającej dyrektywę Rady 2010/18/UE (Dz. Urz. UE. L. Nr 188, str. 79).

Prawo pracownika do bezpłatnych szkoleń wg projektu zmian w Kodeksie pracy

Na mocy projektowanych przepisów pracownicy zyskają nowe uprawnienie, czyli prawo do nieodpłatnych szkoleń niezbędnych do wykonywania określonego rodzaju pracy lub na określonym stanowisku.

W przypadku, gdy na mocy prawa, układu zbiorowego pracy, innego porozumienia zbiorowego lub regulaminu pracodawca będzie zobowiązany do zapewnienia pracownikowi takiego szkolenia, obowiązkiem pracodawcy będzie zagwarantowanie poniższych warunków:

• zapewnienie, że szkolenie będzie nieodpłatne,
• będzie zaliczało się do czasu pracy
• będzie odbywało się w miarę możliwości w godzinach pracy.

Powyższe zasady dotyczyć będą również szkoleń odbywanych na polecenie przełożonego.

W przypadku obowiązku pracodawcy do przeprowadzenia szkoleń pracowników niezbędnych do wykonywania określonego rodzaju pracy lub pracy na określonym stanowisku, jeśli zobowiązanie to wynika z postanowień układu zbiorowego pracy lub innego porozumienia zbiorowego lub z regulaminu, albo gdy obowiązek przeprowadzenia takich szkoleń wynika z przepisów prawa lub umowy o pracę oraz w przypadku szkoleń odbywanych przez pracownika na podstawie polecenia przełożonego, szkolenia takie odbywają się na koszt pracodawcy oraz, w miarę możliwości, w godzinach pracy pracownika. Czas szkolenia odbywanego po godzinach pracy pracownika wlicza się do czasu pracy.

Art. 94¹³ projektowanego Kodeksu pracy

Aktualny stan prawny w zakresie szkoleń i podnoszenia kwalifikacji

Kodeks pracy w aktualnym kształcie zobowiązuje pracodawców jedynie do zapewnienia pracownikom szkoleń dot. BHP, co w praktyce oznacza, że pracodawca nie ma ustawowego obowiązku zaliczenia do czasu pracy szkoleń innych, niż związanych z bezpieczeństwem i higieną pracy:

Nie wolno dopuścić pracownika do pracy, do której wykonywania nie posiada on wymaganych kwalifikacji lub potrzebnych umiejętności, a także dostatecznej znajomości przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.

Art.  237³ Kodeksu pracy

Warto wspomnieć również o kodeksowych regulacjach dotyczących podnoszenia kwalifikacji zawodowych, rozumianych przez ustawodawcę jako zdobywanie lub uzupełnianie wiedzy i umiejętności przez pracownika, z inicjatywy pracodawcy albo za jego zgodą. Pracownik podnoszący swoje kwalifikacje może liczyć na szereg form wsparcia – w tym płatny urlop szkoleniowy (art.  103² Kodeksu pracy) oraz zwolnienie z całości lub części dnia pracy, na czas niezbędny, by punktualnie przybyć na obowiązkowe zajęcia oraz na czas ich trwania (art. 103¹ §  2 pkt. 2 Kodeksu pracy).

Pracodawca jest obowiązany ułatwiać pracownikom podnoszenie kwalifikacji zawodowych.

Art. 17 Kodeksu pracy

W celu określenia wzajemnych praw i obowiązków stron pracodawca zawiera z pracownikiem podnoszącym kwalifikacje zawodowe pisemną umowę. Kodeks pracy gwarantuje, że umowa taka nie będzie zawierać postanowień mniej korzystnych dla pracownika. Nie ma również obowiązku zawarcia tego rodzaju umowy, jeżeli pracodawca nie zamierza zobowiązać pracownika do pozostawania w zatrudnieniu po ukończeniu podnoszenia kwalifikacji zawodowych (por. art.  103⁴ Kodeksu pracy).

Nowe obowiązki i ryzyka dla pracodawców

Zwróć uwagę, że na mocy projektowanych zmian w Kodeksie pracy po stronie pracodawcy może powstać obowiązek wypłaty wynagrodzenia za nadgodziny!

Jeśli projektowane przepisy wejdą w życie w zakładanym kształcie (przewidywany termin – do 1 sierpnia 2022 r.) szkolenia, które będą odbywać się częściowo lub w całości poza godzinami pracy, będą stanowiły dla pracownika pracę w godzinach nadliczbowych, za którą należy się rekompensata w postaci, czy to czasu wolnego czy też wynagrodzenia wraz z odpowiednim dodatkiem).

Praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, a także praca wykonywana ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy, stanowi pracę w godzinach nadliczbowych (…).

Art. 151. § 1 Kodeksu pracy

Warto rozważnie planować obowiązkowe szkolenia dla pracowników, chociażby ze względu na kodeksowe ograniczenia! W godzinach nadliczbowych nie wolno przecież zatrudniać:

• kobiet w ciąży (art. 178 k.p.),
• młodocianych (art. 203 k.p.),
• osób niepełnosprawnych z wyjątkiem zatrudnionych przy pilnowaniu oraz pracowników, na których wniosek lekarz wyraził zgodę na pracę ponadnormatywną (art. 15 i 16 ustawy dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych),
• pracowników zatrudnionych na stanowiskach pracy, na których występują przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia (art. 151 par. 2 k.p.); osoby te nie mogą wykonywać pracy w godzinach nadliczbowych ze względu na szczególne potrzeby pracodawcy,
• osób opiekujących się dzieckiem do lat 4, chyba że wyrażą na to zgodę (art. 178 par. 2 k.p.),
• pracowników, którzy przedstawili zaświadczenie lekarskie o niemożności wykonywania pracy w godzinach nadliczbowych,
• pracowników, u których stwierdzono objawy powstawania choroby zawodowej.

Pracodawca, w sytuacji nieprzestrzegania wymienionych wyżej zakazów, dopuszcza się wykroczenia przeciwko prawom pracownika polegającego na naruszeniu przepisów o czasie pracy czy zatrudnianiu młodocianych (art. 281 pkt. 5 k.p.).