Przeniesienie pracownicy w ciąży do innej pracy

Ostatnimi czasy coraz częściej pojawiają się wątpliwości dotyczące praw i obowiązków pracownicy w przypadku zajścia w ciążę. Wiele kobiet już wie, że przez okres trwania ciąży przysługuje im między innymi ochrona stosunku pracy czy możliwość poddania się niezbędnym badaniom w trakcie godzin pracy. Do szczególnych uprawnień zaliczyć można także zakaz wykonywania prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia. Co jednak w przypadku, gdy lekarz prowadzący zabronił wykonywania konkretnych obowiązków ze względu na stan ciąży? Czy zwolnienie chorobowe jest w tej sytuacji jedyną możliwością? Jakie prawa i obowiązki ma w takim przypadku pracodawca?

Specjalna ochrona pracownicy w ciąży ma charakter bezwzględny, co oznacza, że stanowi obowiązek pracodawcy. Reguluje to szereg zapisów w Kodeksie pracy.

Kogo dotyczy przeniesienie do innej pracy?

Mniej znaną regulacją jest ta dotycząca przeniesienia pracownicy w ciąży do innej pracy (art. 179 Kp). Dotyczy ona tych kobiet, które nie chcą i nie muszą korzystać ze zwolnienia chorobowego, a ich stan zdrowia pozwala na pracę, jednak w innych niż dotychczas warunkach. Jeśli lekarz stwierdzi, że w danym momencie lub od określonej fazy ciąży wykonywanie dotychczasowych obowiązków jest w przypadku konkretnej kobiety niebezpieczne, uzasadnia to w orzeczeniu, które pracownica niezwłocznie przedkłada przełożonemu. Warto nadmienić, że dotyczy to nie tylko kobiet ciężarnych, ale także matek karmiących dziecko piersią – także pod warunkiem przedłożenia odpowiedniego zaświadczenia lekarskiego.

Pracodawca zatrudniający pracownicę w ciąży lub karmiącą dziecko piersią przy pracy wymienionej w przepisach wydanych na podstawie art. 176 zakaz wykonywania niektórych prac przez kobiety w ciąży lub karmiące piersią § 2, wzbronionej takiej pracownicy bez względu na stopień narażenia na czynniki szkodliwe dla zdrowia lub niebezpieczne, jest obowiązany przenieść pracownicę do innej pracy, a jeżeli jest to niemożliwe, zwolnić ją na czas niezbędny z obowiązku świadczenia pracy.

Art. 179 § 1 Kodeksu pracy

Jakie są konsekwencje zmiany warunków pracy?

Jako że przepis nie wskazuje bezpośrednio, kto powinien nadzorować zmianę warunków pracy, decyzja ta należy do obowiązków pracodawcy, który wyznacza wówczas odpowiadające w danym przypadku stanowisko pracy. Na czas zmiany stanowiska pracownica ma prawo do dotychczasowego wynagrodzenia, a jeśli zmiana ta powoduje obniżenie wynagrodzenia, przysługuje jej dodatek wyrównawczy będący różnicą między dotychczasowym wynagrodzeniem a wynagrodzeniem przysługującym na nowym stanowisku. Tutaj także należy podkreślić, że zmiana ta ma charakter okresowy – po ustaniu przesłanek do wykonywania innej pracy pracownica zostaje przywrócona na swoje poprzednie, określone w umowie stanowisko.

Czy pracodawca musi utworzyć wakat?

Jedną z najistotniejszych kwestii, zarówno dla pracownicy, jak i pracodawcy, jest informacja, że do przeniesienia ciężarnej do innej pracy nie jest bynajmniej niezbędne tworzenie w firmie wakatu. Zgodnie z orzeczeniami Sądu Najwyższego oraz interpretacjami art. 149 Kp przeniesieniem do pracy jest także dostosowanie warunków pracy do zaleceń lekarza poprzez np.:

• zmianę w sposobie świadczenia pracy,
• zmianę miejsca i czasu wykonywania pracy,
• zmianę pory i rytmu wykonywania pracy,

jeśli wprowadzenie tych zmian spowoduje wyeliminowanie niebezpiecznych dla zdrowia kobiety czynników, bez względu na ich wyjściowy stopień.

Przeniesienie pracownicy do innej pracy nie powinno mieć charakteru degradującego – powinno umożliwiać wykorzystywanie przez nią swojej wiedzy i kwalifikacji.

Należy je także przeprowadzić w porozumieniu z zatrudnioną oraz za jej zgodą (pomimo że zarówno pracodawca, jak i pracownica mają obowiązek podporządkować się zaleceniom lekarza). W innym przypadku taka zmiana przeczy racjonalności zatrudnienia i stanowi przesłankę do zwolnienia pracownicy w ciąży (lub karmiącej dziecko piersią) z obowiązku świadczenia pracy z prawem do wynagrodzenia.

FAQ, czyli przeniesienie pracownicy w ciąży do innej pracy w pytaniach i odpowiedziach

1. Czy przeniesienie pracownicy w ciąży do innej pracy to obowiązek pracodawcy? Tak, jeśli zachodzą ku temu przesłanki. Specjalna ochrona pracownicy w ciąży ma charakter bezwzględny, co oznacza, że stanowi obowiązek pracodawcy.
2. Kto decyduje o przeniesieniu pracownicy w ciąży do innej pracy? Jeśli lekarz stwierdzi, że wykonywanie dotychczasowych obowiązków jest dla kobiety niebezpieczne, wystawia odpowiednie orzeczenie. Na jego podstawie pracodawca dokonuje decyzji o przeniesieniu.
3. Czy po przeniesieniu do innej pracy wynagrodzenie pracownicy ulega zmianie? Pracownica ma prawo do dotychczasowego wynagrodzenia, a jeśli przeniesienie wiąże się z obniżeniem płacy, przysługuje jej dodatek wyrównawczy.
4. Czy przeniesienie pracownicy oznacza, że pracodawca musi utworzyć nowe stanowisko pracy (wakat)? Nie, przeniesienie nie wymaga tworzenia w firmie wakatu. Dostosowanie warunków pracy do zaleceń lekarza może obejmować różne zmiany, niekoniecznie tworzenie nowego stanowiska.
5. Czy przeniesienie pracownicy może być degradujące? Nie, przeniesienie powinno umożliwiać wykorzystanie przez pracownicę jej wiedzy i kwalifikacji. Powinno odbyć się w porozumieniu z pracownicą i za jej zgodą.