Łączenie różnych systemów czasu pracy na jednym stanowisku pracy

Czy łączenie różnych systemów czasu pracy na jednym stanowisku jest dopuszczalne?

Przedsiębiorczy szef zastanawia się, w jaki sposób wydłużyć i uelastycznić czas pracy swojego zespołu. Wymaga tego specyfika pracy uzależniona od dostaw. Pracownicy wykonują pracę w równoważnym systemie czasu pracy, ale… szef wpadła na pomysł, że połączy system równoważny z zadaniowym czasem pracy.

Kodeks pracy o czasie pracy

System czasu pracy to zbiór reguł, zgodnie z którymi pracodawca organizuje czas pracy swoich pracowników.

Ze względu na różny charakter i rodzaje pracy wykonywanej przez pracowników (lub grupy pracowników) i wiążące się z tym zróżnicowanie potrzeb pracodawcy, Kodeks pracy proponuje różne rozwiązania co do organizacji pracy w czasie.

To, co różni poszczególne systemy, to przede wszystkim dopuszczalne zasady rozłożenia (planowania) godzin pracy na poszczególne dni i tygodnie pracy. Różne mogą być także okresy rozliczeniowe, w jakich będzie planowana praca w danym systemie czasu pracy. Nie można jednak zapominać, że niezależnie od tego w jakim systemie czasu pracy będzie pracował pracownik, obowiązują go podstawowe zasady, takie jak np. normy czasu pracy, wymiar czasu pracy czy normy odpoczynków.

Czy można rozwiązać umowę z osobą, która nie wyraziła zgody na pracę w nocy i powołać się na to, że burzy nam to organizację pracy? Sprawdź możliwości >

Jakie systemy czasu pracy wymienia Kodeks pracy?

W Kodeksie pracy znajdziemy następujące systemy czasu pracy: 

• podstawowy – oparty na definicji norm czasu pracy 
• równoważny (w trzech wariantach: 12 h/16h/24h)
• praca w ruchu ciągłym
• przerywany 
• zadaniowy 
• system skróconego tygodnia
• weekendowy 

Kto decyduje o wyborze systemu czasu pracy?

O wyborze systemu czasu pracy dla danego stanowiska lub grupy stanowisk decyduje pracodawca. Informacja o stosowanych w danym zakładzie pracy systemach powinna się znaleźć w układzie zbiorowym pracy, regulaminie pracy lub obwieszczeniu, jeżeli u pracodawcy nie ma układu zbiorowego i nie jest on zobowiązany do utworzenia regulaminu pracy. 

Jedynie w przypadku dwóch ostatnich systemów (skrócony tydzień i tzw. weekendowy) to pracownik na piśmie wnioskuje o objęcie go takim właśnie systemem czasy pracy. Oznacza to, że pracodawca nie może narzucić pracownikowi pracy w tych systemach.

Czas pracy to bardzo zawiłe zagadnienie, które wymaga szczegółowej analizy. System czasu pracy reguluje, przez ile godzin dziennie pracownik będzie pracował i jaka to będzie skala tygodniowa w przyjętym u pracodawcy okresie rozliczeniowym (miesięcznym, kwartalnym lub innym ustalonym przez pracodawcę lub przepisy Kodeksu pracy). Aby dobrać właściwy systemu czasu pracy do danej organizacji należy zwrócić uwagę na jej rodzaj i specyfikacje. Mając do wyrobu kilka systemów należy wybrać ten który pozwoli firmie na swobodne funkcjonowanie oraz zapewni pracodawcy i jak pracownikowi elastyczność współpracy. 

Aleksandra Bochenek, Absolwentka Eduwersum®

Na czym polega równoważny system czasu pracy?

System równoważny charakteryzuje się tym, że umożliwia zaplanowanie pracy w jednej dobie pracowniczej na więcej godzin niż wynika z powszechnie obowiązującej normy dobowej  – czyli więcej niż 8 godzin (tzw. przedłużony dobowy wymiar czasu pracy), kosztem zmniejszenia liczby godzin w innych dniach lub liczby dni pracy, tak aby nie przekroczyć wymiary czasu pracy wyliczonego na podstawie normy czasu pracy. Ważne jest aby przeciętna norma dobowa i tygodniowa została zachowana. Stąd nazwa systemu – równoważny. W przypadku zastosowania tego systemu niezbędne jest tworzenie harmonogramów czasu pracy i prowadzenie szczegółowej ewidencji czasu pracy. Pracodawca może go wprowadzić jeśli jest uzasadnione rodzajem pracy lub jej organizacją.

Równoważny system i rozkład czasu pracy nie może być stosowany w przypadku niektórych grup pracowników. Zaliczają się do nich m.in. osoby niepełnosprawne, kobiety w ciąży czy pracownicy młodociani. Ten sposób pracy jest też zabroniony na stanowiskach, w przypadku których przekraczane są dopuszczalne stężenia bądź natężenia czynników szkodliwych. okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 1 miesiąca.

Katarzyna Przywara, Specjalistka ds. kadr i płac

Na czym polega zadaniowy system czasu pracy?

System zadaniowy jest szczególnym, elastycznym systemem czasu pracy. W odróżnieniu od innych systemów, gdzie planujemy szczegółowo godziny pracy, w nim – jako jedynym, czas pracy jest określony wymiarem zadań. Zadania powinny być ustalone w porozumieniu z pracownikiem, z uwzględnieniem norm i wymiaru czasu pracy obowiązujących tego pracownika, tak, aby ten mógł je wykonać w ramach tych norm (przeciętnie 8 godzin na dobę, 40 w tygodniu w pięciodniowym tygodniu pracy). Pracownicy wiedząc co mają do wykonania, sami ustalają sobie najbardziej optymalny dla nich rozkład czasu pracy. Jeśli zadania zostaną prawidłowo określone nie powinny powstawać godziny nadliczbowe.

W zadaniowym systemie miarą pracy są jej efekty, czyli wykonanie zadania. W związku z tym nie mamy tu do czynienia z łamaniem doby pracowniczej czy też zachowaniem odpoczynku od pracy. Zadaniem pracodawcy jest z kolei prawidłowe wyznaczanie zadań do wykonania Ze względu na rodzaj czy też system organizacji czasu pracy nie zawsze można określić przedział czasu, w którym powinna zostać ona wykonana. Dlatego też ustawodawca przewidział możliwość ustalenia czasu pracy za pomocą wymiaru zadań do wykonania przez pracownika lub grupę pracowników. Pracodawca ma obowiązek tak wyznaczać zadania, aby były możliwe do wykonania w ciągu 8 godzin na dobę i przeciętnie w ciągu 40 godzin tygodniowo przez przeciętnie 5 dni w tygodniu w przyjętym okresie rozliczeniowym. Zasadą jest, iż pracownikowi objętemu zadaniowym systemem czasu pracy nie przysługują nadgodziny.

Katarzyna Przywara, Specjalistka ds. kadr i płac

Jakie warunki trzeba spełnić, aby zastosować zadaniowy system czasu pracy?

System zadaniowy może być zastosowany, jeśli uzasadnia to rodzaj pracy lub miejsce jej wykonywania. Dlatego nie można go wprowadzić dla wszystkich pracowników, a najczęściej stosowany jest wobec pracowników, którzy na stałe świadczą pracę w terenie poza zakładem pracy, takich jak np. przedstawiciele handlowi czy serwisanci lub tam, gdzie praca może być wykonywana poza normalnym rytmem obowiązującym w firmie, o dowolnej porze (np. programista komputerowy). Ponieważ prowadzenie szczegółowej ewidencji w przypadku pracowników „terenowych” lub innych objętych systemem zadaniowym zwykle jest utrudnione, ogranicza się ona do odnotowania dni obecności w pracy, dni wolnych oraz nieobecności w pracy. 

Czy pracownik z niepełnym etatem ma takie samo prawo do zwolnienia od pracy jak ten, zatrudniony na pełen etat? Jak obliczyć przysługujące godziny zwolnienia? Dowiedz się więcej!

Czy można łączyć zadaniowy i równoważny system czasu pracy?

Ze względu na różnice w sposobie planowania pracy w poszczególnych systemach i ograniczenia dotyczące np. długości dniówek roboczych czy zasady prowadzenia ewidencji czasu pracy, nie jest możliwe łączenie ze sobą różnych systemów i tworzenie systemów mieszanych. Powyższe twierdzenie znajduje potwierdzenie w wyrokach sądów. Tutaj przykład:

(…) prawo pracy nie dopuszcza możliwości stosowania mieszanego czasu pracy, czyli takiego, który zawierałby elementy różnych systemów czasu pracy

Wyrok Sądu Najwyższego z 10 czerwca 2010 r., sygn. akt I PK 6/2010:

(…) prawo pracy, w tym art. 140 kp regulujący zadaniowy system czasu pracy nie przewiduje konstrukcji »mieszanego systemu czasu pracy« (…)

Wyrok Sądu Najwyższego z 3 września 2010 r. I PK 39/10

Pracodawcy nie mają zatem podstaw dla tworzenia własnych, mieszanych systemów czasu pracy.

Wprowadzenie różnych systemów czasu pracy dla jednego pracownika jest możliwe jedynie w sytuacji, w której pracownik jest zatrudniony na podstawie dwóch stosunków pracy u jednego pracodawcy, przy czym każda z tych umów powinna dotyczyć innego rodzaju świadczonej pracy. Potwierdza to wyrok SN z 13 marca 1997 r., sygn. akt I PKN 43/97, OSNP 1997/24/494, stanowiący, że dwa różne systemy czasu pracy mogłyby być zastosowane dla jednego pracownika w razie zawarcia z nim dwóch odrębnych umów o pracę, obejmujących inny rodzaj pracy. Jest to jednak wyjątek od zasady nawiązywania z tym samym pracownikiem w tym samym czasie jednego stosunku pracy. Co istotne, nie jest wykluczone zastosowanie dla poszczególnych grup pracowników różnych systemów czasu pracy, co powinno zostać zawarte w przepisach wewnątrzzakładowych oraz pracownicy powinni zostać poinformowani w jakim systemie czasu pracy pracują. Jednak niedopuszczalne jest jednoczesne zastosowanie względem jednego pracownika lub grupy pracowników dwóch systemów czasu pracy.

Anna Tusińska, Kierownik ds. kadr i płac