Urlop bezpłatny

Urlop bezpłatny jest przywilejem pracowniczym wynikającym z art. 174 kodeksu pracy.

Urlopu bezpłatnego udziela się na wniosek pracownika.

We wniosku o udzielenie urlopu bezpłatnego pracownik powinien wskazać okres, w jakim zamierza korzystać z urlopu bezpłatnego.

Wniosek może zostać złożony w każdej formie. Sąd Najwyższy w wyroku z 1 lutego 2017 r. (I PK 41/16) uznał, że dopuszczalna jest również forma dorozumiana. Dla celów dowodowych warto jednak zadbać, aby było to pismo lub dokument.

Teoretycznie wniosek nie wymaga uzasadnienia. W praktyce wskazane jest natomiast, aby pracownik zamieścił uzasadnienie albo przynajmniej ustnie przedstawił motywy swej prośby.

Prawo do urlopu bezpłatnego jest przywilejem pracownika. Pracodawca nie ma prawa udzielić urlopu bezpłatnego bez wniosku pracownika, a tym bardziej bez jego zgody.

Naganne i niezgodne z prawem jest wysyłanie pracowników na urlopy bezpłatne w czasie planowanych przestojów spowodowanych okresowymi trudnościami finansowymi firmy, konserwacją maszyn i urządzeń, czy planowanym remontem.

Konieczna zgoda pracodawcy

Przepisy prawa pracy nie określają warunków, na jakich powinien być udzielony urlop bezpłatny. W związku z tym decyzja o udzieleniu bądź odmowie udzielenia urlopu bezpłatnego należy tylko do pracodawcy i ma charakter całkowicie swobodny, zależny wyłącznie od jego woli.

Oznacza to, że przełożony ma prawo odmówić pracownikowi udzielenia urlopu bezpłatnego niezależnie od tego, jak ważna jest przyczyna ubiegania się o ten urlop.

Po drugie, pracodawca nie jest związany wnioskiem pracownika również w zakresie uwzględnienia w całości określonego przez niego terminu urlopu. Dopuszczalne jest natomiast ograniczenie zgody tylko do części okresu, o jaki wnioskował pracownik.

Z rozpoczęciem urlopu pracownik musi koniecznie zaczekać na zgodę przełożonego. Jeśli rozpocznie korzystanie z urlopu zaraz po złożeniu wniosku, ale bez uzyskania zgody przełożonego, dopuści się ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych (por. wyrok SN z  15 marca 2001 r., I PKN 306/00, OSNAPiUS 2002 nr 24, poz. 591).

Ewentualne skrócenie lub przedłużenie urlopu bezpłatnego na wniosek pracownia wymaka również zgody pracodawcy.

Jak długi może być urlop bezpłatny?

Długość urlopu bezpłatnego nie jest w żaden sposób ograniczona ani limitowana w przepisach prawa pracy. Zależy ona wyłącznie od woli pracownika i pracodawcy.

W przypadku urlopu bezpłatnego trwającego dłużej niż 3 miesiące, strony umowy mogą przewidzieć dopuszczalność odwołania pracownika z urlopu z ważnych przyczyn. Te przyczyny są tożsame z przyczynami uprawniającymi do odwołania praco, z chwilą wyrażania zgody na urlop bezpłatny. Najczęściej dotyczą one sytuacji, które zakłóciły normalny tok pracy a uzasadniony interes pracodawcy wymaga obecności pracownika w firmie.

Stosunek pracy w zawieszeniu, ale pod ochroną

W okresie urlopu bezpłatnego pracownik podlega ochronie przed wypowiedzeniem zarówno umowy o pracę jak i warunków pracy i płacy określonych w umowie o pracę.

W przypadku zwolnień grupowych ochrona ta dotyczy wyłącznie urlopów bezpłatnych krótszych niż 3 miesiące.

Kodeksu Pracy przewiduje też możliwość zwolnienia pracownika przebywającego na urlopie bezpłatnym, jeśli zakład pracy ogłosi upadłość lub ulegnie likwidacji

Urlopu bezpłatnego co do zasady nie wlicza się do okresu pracy, od którego uzależnione są uprawnienia i świadczenia pracownicze. Okresu tego nie zalicza się również do okresu wpływającego na długość okresu wypowiedzenia umowy o pracę. Od tej reguły istnieją jednak pewne wyjątki. Dotyczą one m.in. pracowników młodocianych zgodnie z art. 205 § 4 k.p., a także związkowców i pracowników, którym udzielono urlopu bezpłatnego w celu wykonywania pracy u innego pracodawcy na podstawie porozumienia zawartego pomiędzy tymi pracodawcami zgodnie z art. 1741 § 2 k.p..

Po zakończeniu urlopu bezpłatnego pracownik ma prawo powrotu do tego samego rodzaju, jak ta, którą wykonywał przed urlopem bezpłatnym za takim samym wynagrodzeniem. Gdyby pracodawca odmawiał zatrudnienia pracownika po urlopie bezpłatnych, służy mu roszczenie o dopuszczenie do pracy.

Bez urlopu wypoczynkowego, prawa do zasiłku i ubezpieczenia zdrowotnego

Urlop bezpłatny dłuższy niż miesiąc powoduje proporcjonalne ograniczenie prawa pracownika do urlopu wypoczynkowego. Zasady te zostały szczegółowo umówione w rozdziale pierwszym.

Za czas niezdolności do pracy w okresie urlopu bezpłatnego pracownik nie otrzyma zasiłku chorobowego.

Pracownik przebywający na urlopie bezpłatnym nie jest objęty ubezpieczeniem społecznym – nie są za niego odprowadzane składki. Oznacza to, że przez pierwsze 30 dni urlopu bezpłatnego może korzystać z opieki medycznej w ramach ubezpieczenia zdrowotnego, a następnie traci do niego prawo.

Czasem jednak pracodawca musi udzielić urlopu bezpłatnego…

Prawo pracodawcy do decydowania o możliwości skorzystania z urlopu bezpłatnego przez pracownika doznaje czasem poważnych ograniczeń. Przepisy szczególne ograniczają bowiem dopuszczalność odmowy udzielenia urlopu bezpłatnego osobom uprzywilejowanym.

Do takich uprzywilejowanych należą m.in.:

• związkowiec, którego powołano do pełnienia funkcji związkowych poza zakładem pracy.

W takim przypadku wniosku o udzielenie urlopu bezpłatnego w celu sprawowania funkcji związkowej nie może złożyć sam pracownik, tylko uprawniony organ tej organizacji związkowej, w której pracownik ma pełnić funkcję.

Organ związkowy musi to zrobić przynajmniej 14 dni przed przewidywanym terminem rozpoczęcia urlopu. Jeżeli o udzielenie urlopu bezpłatnego wystąpił właściwy organ i zostały spełnione wszystkie wymagane przesłanki, pracodawca ma obowiązek uwzględnić wniosek.

• młodociany pracownika szkoły dla pracujących

Odmowa udzielenia urlopu bezpłatnego nie wchodzi też w grę w przypadku zatrudniania młodocianego pracownika szkoły dla pracujących, który wnosi o udzielenie tego urlopu w okresie ferii.

• posłowie i senatorowie na okres sprawowania mandatu oraz 3 miesięcy po jego wygaśnięciu,
• zatrudnieni w urzędzie gminy, w której uzyskali mandat radnego, oraz osoby sprawujące funkcję kierownika lub zastępcy kierownika w jednostce organizacyjnej tej gminy; radny otrzymuje urlop bezpłatny na swój wniosek na okres sprawowania mandatu oraz 3 miesięcy po jego wygaśnięciu.