HR-owe Koło Ratunkowe: Uprawnienia do dni wolnych na opiekę nad dzieckiem w rodzinach patchworkowych  

Wątpliwości dotyczące wykorzystania urlopu na opiekę nad dzieckiem w rodzinach patchworkowych  

Pracownik firmy jest ojcem dwójki dzieci pochodzących z różnych związków. Syn z pierwszego małżeństwa ma 9 lat, a córka, którą ma z obecną żoną, 3 lata. W jaki sposób pracownik może korzystać ze zwolnienia w celu sprawowania opieki nad dzieckiem do lat 14 w wymiarze 2 dni/16 godzin w roku? Czy może skorzystać z 4 dni (po dwa na każde dziecko), jeśli żadna z mam tych dzieci z takiego zwolnienia nie skorzysta?  

Co mówi Kodeks pracy o zwolnieniu od pracy na opiekę nad dzieckiem? Wymiar „zwolnienia”urlopu na opiekę”

Art. 188 kodeksu pracy przyznaje pracownikom wychowującym co najmniej jedno dziecko w wieku do 14 lat prawo do dodatkowego płatnego zwolnienia od pracy, które potocznie nazywane bywa „urlopem na opiekę”. Formalnie jednak urlopem nie jest, a taka nazwa, w obliczu pojawienia się nowego zwolnienia  – niepłatnego urlopu opiekuńczego może prowadzić do nieporozumień. 

Wymiar zwolnienia na opiekę wynosi 2 dni albo 16 godzin w roku kalendarzowym i nie jest uzależniony od liczby dzieci spełniających kryterium wieku. Tyle samo będzie przysługiwało rodzicowi 1 dziecka i temu, który dzieci ma kilkoro.

Sposób, w jaki pracownik wykorzysta zwolnienie (w dniach albo w godzinach) zależy od tego jak zostanie złożony pierwszy w roku kalendarzowym wniosek o jego udzielenie. Jeśli pierwszy wniosek zostanie wystawiony na godziny, np. 3 godziny, to pozostała część  będzie mogła być wykorzystana też w godzinach – 13 godzin. Jeżeli wniosek zostanie złożony na dzień, to pracownikowi zostanie udzielony jeden dzień bez względu na liczbę godzin, jaką miał w tym dniu przepracować, np. 12 godzin, a do wykorzystania pozostanie mu drugi dzień, nawet jeśli to także będzie 12 godzin. Co istotne, przy korzystaniu ze zwolnienia w wymiarze godzinowym przez pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy, liczba godzin ulega proporcjonalnemu obniżeniu, a niepełną godzinę powstałą na skutek tego wyliczenia zaokrągla się w górę do pełnej.  

Czy pracodawca może odwołać pracownika z urlopu opiekuńczego? Czytaj dalej tutaj >

Termin wykorzystania zwolnienia na opiekę nad dzieckiem

Uprawnienie przysługuje na rok kalendarzowy, a niewykorzystane przepada. Nie jest przenoszone na rok następny. Pracownik może z niego skorzystać do dnia 14 urodzin najmłodszego dziecka, które wychowuje.

Jeśli oboje rodzice lub opiekunowie dziecka są zatrudnieni to z uprawnienia może skorzystać jedno z nich. Jeśli więc matka wykorzysta prawo do zwolnienia, ojciec w tym samym roku kalendarzowym nie będzie mógł tego zrobić.

Dlatego pracownik wnioskujący o udzielenie zwolnienia składa oświadczenie o braku korzystania z niego przez drugiego rodzica. Dopuszcza się także podzielenie się uprawnieniem przez rodziców – wtedy każde z nich wykorzysta po jednym dniu. Korzystanie ze zwolnienia nie jest obwarowane warunkiem braku innego opiekuna (tak jak to ma miejsce w przypadku wypłaty zasiłku opiekuńczego). Jeśli tylko jedno z rodziców jest zatrudnione albo drugi rodzic czasowo nie pracuje (np. korzysta z urlopów związanych z rodzicielstwem), to aktywny zawodowo rodzic będzie mógł ze zwolnienia skorzystać.  

Dodatkowy urlop macierzyński dla rodziców wcześniaków. Sprawdź jak skorzystać >

Jak to wygląda w rodzinach patchworkowych?

Sprawa wydaje się jasna, kiedy wszystkie dzieci pracownika mają wspólnych oboje rodziców. Komplikacje następują w sytuacji, kiedy pracownik jest rodzicem więcej niż jednego dziecka, a dzieci pochodzą z różnych związków (tylko jeden rodzic jest wspólny). Jak więc będzie wyglądało prawo takiego pracownika do zwolnienia na opiekę? To będzie zależało od tego jak zachowają się ci drudzy rodzice.

Odnieśmy się do przykładu pracownika przytoczonego we wstępie artykułu. Jeżeli jego była żona, matka pierwszego dziecka, skorzysta z opieki nad nim, pracownik nie będzie mógł tego zrobić w odniesieniu do ich wspólnego dziecka. Będzie mógł jednak skorzystać z dwóch dni opieki nad drugim dzieckiem, o ile nie skorzysta z tego prawa jego aktualna żona, matka tego dziecka. Jeśli obie mamy jego dzieci zrezygnowałyby ze zwolnienia, ojciec będzie miał łącznie dwa dni do wykorzystania.  

Jeśli pracownik pozostaje równocześnie zatrudniony u więcej niż jednego pracodawcy, prawo do zwolnienia będzie mu przysługiwało u każdego z nich.  

W razie rozwiązania stosunku pracy pracodawca ma obowiązek odnotowania w świadectwie pracy  wykorzystania prawa do zwolnienia w roku kalendarzowym, w którym ustaje stosunek pracy.