Powódź – prawa pracownika i obowiązki pracodawcy. Pełne omówienie, co robić, jak pomóc! Stan klęski żywiołowej

Prawa i obowiązki pracownika dotkniętego powodzią

W obliczu trudnej sytuacji, jaką jest powódź, warto mieć pełnię wiedzy zarówno o prawach pracownika, jak i obowiązkach pracodawcy. Jeśli pracownik nie może dotrzeć do pracy lub jego miejsce pracy zostało zamknięte, ważne jest, aby znać prawa i obowiązki stron stosunku pracy w tym trudnym czasie. 

Co przysługuje pracownikowi dotkniętemu powodzią? Urlopy i zwolnienia od pracy dla pracowników dotkniętych powodzią

Siła wyższa – zwolnienie od pracy dla powodzian

W przypadku niemożności wykonywania pracy z powodu siły wyższej, pracownik ma prawo do zwolnienia od pracy na 2 dni lub 16 godzin z zachowaniem 50% wynagrodzenia. Zwolnienie od pracy przysługuje w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli jest niezbędna natychmiastowa obecność pracownika. Siła wyższa to zdarzenie nadzwyczajne, zewnętrzne, którego nie można było przewidzieć, ale też któremu nie można było zapobiec. Oznacza to, że nie możemy takiej nieobecności przewidzieć stosunkowo wcześniej. Nie jest to „dodatkowy urlop”. Pula urlopu gwarantowana przepisami prawa się nie zmieniła. Nie jest to też „urlop na żądanie”, o czym świadczy chociażby jego wymiar – 2 dni bądź 16 godzin. Pracodawca jest obowiązany do udzielenia zwolnienia, jeżeli pracownik złoży wniosek najpóźniej w dniu korzystania z tego zwolnienia, a więc przesłanki te zostały zachowane. Wniosek o udzielenie zwolnienia z powodu siły wyższej może być składany i pisemnie i elektronicznie, a nawet telefonicznie SMS-em. Jest to uzasadnione charakterem nieobecności, której nie da się przewidzieć. Podstawa prawna: Art. 148(1) Kodeksu pracy. Zwolnienie przysługuje osobom zatrudnionym na podstawie umów o pracę (umowy cywilnoprawne nie gwarantują takich uprawnień)

Urlop na żądanie dla pracowników dotkniętych powodzią

Pracownik ma możliwość skorzystania z dnia wolnego w trybie natychmiastowym. Pracodawca może jednak odmówić pracownikowi udzielenia urlopu na żądanie ze względu na szczególne okoliczności, które powodują, że jego zasługujący na ochronę wyjątkowy interes wymaga obecności pracownika w pracy. Urlop na żądanie jest częścią urlopu wypoczynkowego, podlega takim samym regułom jak urlop wypoczynkowy, udzielany jest więc na wniosek pracownika za zgodą pracodawcy. Pracownik nie może rozpocząć urlopu na żądanie, dopóki pracodawca go nie udzieli. Jeśli złożenie wniosku nie było możliwe przed rozpoczęciem urlopu pracownik powinien uzupełnić wniosek urlopowy w sposób przyjęty w danym zakładzie pracy w pierwszym dniu po powrocie z urlopu na żądanie.

Opieka nad dzieckiem w czasie powodzi

Gdy żłobek, przedszkole lub szkoła zostaną zamknięte, pracownik ma prawo do zasiłku opiekuńczego na dziecko do 8 roku życia. W celu uzyskania dodatkowego zasiłku opiekuńczego pracownika składa pracodawcy oświadczenie o nieprzewidzianym zamknięciu placówki oraz wniosek o wypłatę zasiłku na druku Z-15. Wzory dokumentów oraz więcej szczegółów można odnaleźć na stronie ZUS > Zasiłek opiekuńczy przysługuje za każdy dzień sprawowania opieki nad dzieckiem w wysokości 80% podstawy wymiaru zasiłku chorobowego.

Urlop – opieka nad dzieckiem z art. 188 Kp

Zwolnienie to przysługuje każdemu pracownikowi, który wychowuje przynajmniej jedno dziecko w wieku do 14 lat, bez względu na staż i wymiar czasu pracy. Prawo do zwolnienia przysługuje do dnia ukończenia przez najmłodsze z dzieci pracownika 14-go roku życia. Jeżeli oboje rodzice są zatrudnieni z uprawnienia może skorzystać jedno z nich. Nie wyklucza się także, aby rodzice podzielili się i skorzystali każde po jednym dniu. Wraz z wnioskiem pracownik powinien złożyć do pracodawcy oświadczenie o braku zamiaru korzystania ze zwolnienia przez drugiego rodzica. Wymiar zwolnienia od pracy na opiekę na dziecko to 16 godzin albo 2 dni w roku kalendarzowym i jest on niezależny od liczby dzieci spełniających kryterium wieku, którymi opiekuje się pracownik. Więcej informacji o tym zwolnieniu od pracy tutaj >

Wynagrodzenie w czasie przestoju w czasie powodzi

Jeśli zakład pracy nie funkcjonuje, pracodawca jest zobowiązany do wypłaty wynagrodzenia za czas przestoju nawet, jeśli w tym czasie pracownik nie wykonuje pracy. Zgodnie z art. 81 Kodeksu pracy, pracownikowi za czas niewykonywania pracy, jeżeli był gotów do jej wykonywania, a doznał przeszkód z przyczyn dotyczących pracodawcy, przysługuje wynagrodzenie wynikające z jego osobistego zaszeregowania, określonego stawką godzinową lub miesięczną. W §2 wspomnianego wyżej artykułu ustawodawca doprecyzował, że wynagrodzenie to przysługuje pracownikowi za czas niezawinionego przez niego przestoju. Wynagrodzenie przysługuje w wysokości wynikającej z osobistego zaszeregowania pracownika, określonego stawką godzinową lub miesięczną (czyli najczęściej wynagrodzenie zasadnicze), a jeżeli taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony przy określaniu warunków wynagradzania (np. wtedy, gdy pracownik wynagradzany jest akordowo lub prowizyjne) – 60% wynagrodzenia. Wynagrodzenie to nie może być jednak niższe od minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Zapomogi pracownicze dla osób dotkniętych powodzią

Przepisy przewidują wiele form wsparcia zwolnionych z podatku. Zwolnienia są one ograniczone kwotowo i zależą od źródła finansowania. Zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 26 ustawy o pdof zwolnione z podatku dochodowego są zapomogi otrzymane w przypadku indywidualnych zdarzeń losowych, klęsk żywiołowych, długotrwałej choroby lub śmierci:
a) z funduszu socjalnego, zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, z funduszy związków zawodowych lub zgodnie z odrębnymi przepisami wydanymi przez właściwego ministra – niezależnie od ich wysokości,
b) z innych źródeł – do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 6000 zł.

Oznacza to, że jeśli pracodawca nie utworzył ZFŚS, może wypłacić zapomogi ze środków obrotowych.

Obowiązki pracodawców podczas powodzi – co pracodawca może zrobić w czasie powodzi

Bezpieczeństwo pracowników w czasie powodzi – w tym zapewnienie dostępu do wody pitnej

Obowiązkiem pracodawcy jest zapewnienie bezpiecznych warunków pracy. Jednym z podstawowych obowiązków pracodawcy jest zapewnienie pracownikom dostępu do wody pitnej. Zgodnie z przepisami, pracodawca musi zapewnić nieograniczony dostęp do świeżej wody pitnej na stanowiskach pracy, gdzie temperatura przekracza 25°C w pomieszczeniach biurowych oraz 28°C na otwartej przestrzeni.

Pracodawcy powinni informować pracowników o wszelkich, możliwych zagrożeniach. Regularnie monitorować warunki pracy, oceniać ryzyko i podejmować odpowiednie działania. Wszystkie te działania są częścią szerszych obowiązków wynikających z przepisów BHP (Bezpieczeństwa i Higieny Pracy). Pracodawcy muszą przestrzegać tych przepisów, aby unikać sankcji prawnych i zapewnić bezpieczeństwo swoich pracowników.

Zarządzanie kryzysowe w firmie w czasie powodzi

W razie zamknięcia zakładu pracy, obowiązek wypłaty wynagrodzenia wciąż pozostaje w mocy. Warto pamiętać, że w trakcie przestoju z art. 81 Kp, pracodawca może zdecydować o wręczeniu pracownikowi wypowiedzenia zmieniającego. Takie wypowiedzenie musi jednak zawierać konkretną przyczynę. Wypowiedzenie warunków pracy lub płacy uważa się za dokonane, jeżeli pracownikowi zaproponowano na piśmie nowe warunki. 

Czasowe powierzenie innej pracy w czasie powodzi

Wypowiedzenie warunków pracy lub płacy nie jest wymagane w przypadku powierzenia pracownikowi innej pracy niż określona w umowie o pracę, na okres nie przekraczający 3 miesięcy w ciągu roku kalendarzowego jeśli jest to uzasadnione potrzebami pracodawcy oraz nie powoduje obniżenia wynagrodzenia i odpowiada kwalifikacjom pracownika (zgodnie z art. 42 § 4 k.p.).

Czasowe powierzenie innej pracy nie wymaga zachowania formy pisemnej, może odbyć się poprzez wydanie ustnego polecenia przez bezpośredniego przełożonego. Jednak dla celów dowodowych bezpieczniej jest wydać pracownikowi takie polecenie w formie pisemnej. Cztery warunki konieczne do zastosowania art. 42 § 4 k.p.:

• występują uzasadnione potrzeby pracodawcy,
• okres powierzenia innej pracy nie przekracza trzech miesięcy w roku kalendarzowym,
• wynagrodzenie pracownika nie ulega obniżeniu,
• powierzone obowiązki odpowiadają kwalifikacjom pracownika.

Więcej o czasowym powierzeniu innej pracy przeczytaj tutaj >

Pomoc i wsparcie pracodawcy w czasie powodzi

Warto rozważyć dodatkowe formy wsparcia dla pracowników, jak pomoc w znalezieniu alternatywnego miejsca pracy czy elastycznych godziny pracy oraz rozszerzenia lub umożliwienia świadczenia pracy w sposób zdalny. Pracodawca ma prawo skierować pracownika do innej pracy

Urlop humanitarny dla pracowników pomagających powodzianom

Nie ma przeszkód, aby pracodawcy udzielili pracownikom dodatkowego urlopu w celu niesienia pomocy humanitarnej na poszkodowanych terenach. Żaden przepis prawa pracy nie określa w jaki sposób powinny być rozliczane dodatkowe dni wolne udzielane pracownikom na mocy decyzji pracodawcy. Przyjmuje się, że w takim przypadku powinny znaleźć zastosowanie powszechnie obowiązujące reguły planowania i rozliczania czasu pracy pracowników. Zgodnie z nimi pracodawca, który zdecydował się na udzielenie pracownicom dodatkowego dnia wolnego nie może obniżyć należnego im wynagrodzenia za pracę. Prawo do urlopu humanitarnego oraz zasady korzystania z takiego dnia wolnego należałoby uregulować w przepisach wewnątrzzakładowych. Dodatkowe dni wolne to prawo pracownika, a w myśl art. 104 § 1 Kodeksu pracy prawa i obowiązki pracodawcy i pracowników ustala regulamin pracy, który określa organizację i porządek w procesie pracy. 

Możliwe wprowadzenie stanu nadzwyczajnego

Przedsiębiorcy z zagrożonych terenów muszą liczyć się z możliwością czasowego wprowadzenia stanu nadzwyczajnego na mocy lokalnej decyzji lub zarządzenia. Ograniczenia mogą dotyczyć zawieszenia określonych rodzajów działalności, nakaz lub zakaz prowadzenia określonych rodzajów działalności. Mogą dotykać również sfery regulującej prawa i obowiązki stron stosunku pracy, takie jak: zmiana rozkładu czasu pracy, wydłużenie okresu rozliczeniowego, obowiązek pracy w dni wolne

Obowiązki pracodawcy zatrudniającego żołnierzy WOT oraz strażaków ochotników

W kontekście ustawy o obronie Ojczyzny pracodawcy zatrudniający żołnierzy Wojsk Obrony Terytorialnej muszą wziąć oni pod uwagę, że żołnierze, w trybie natychmiastowym, mogą zostać wezwani do pełnienia służby. Analogiczna sytuacja dotyczy członków ochotniczej straży pożarnej. Pracodawca jest zobowiązany do zwolnienia od pracy na czas powołania do pełnienia służby (zwalczania klęsk żywiołowych i likwidacji ich skutków) tudzież na czas uczestniczenia w akcjach ratowniczych. Za czas w/w zwolnień wynagrodzenie nie przysługuje. Więcej o postanowieniach ustawy o obronie Ojczyzny przeczytasz tutaj >

Wszystkim powodzianom życzę bezpieczeństwa i wytrwałości w tym trudnym czasie!  

Ogłoszono stan klęski żywiołowej w obszarach powodziowych

Wprowadzenie stanu klęski żywiołowej ma na celu ochronę zdrowia i życia ludzi, a także minimalizację strat materialnych. Jest to działanie nadzwyczajne, które wiąże się z dodatkowymi obowiązkami i ograniczeniami zarówno dla obywateli, jak i instytucji. Stan klęski żywiołowej wprowadza się na określonym terytorium. Może obowiązywać przez maksymalnie 30 dni, a przedłużenie tego okresu wymaga zgody Sejmu. Sprawdź Dziennik Ustaw 2024 z dnia 16 września 2024, poz. 1365

Uprawnienia władz publicznych

• Władze zyskują dodatkowe uprawnienia, które pozwalają na szybkie i skuteczne działanie w celu ochrony zdrowia, życia i mienia obywateli oraz infrastruktury.
• Możliwość wprowadzenia ograniczeń w przemieszczaniu się ludności, zakazie organizowania zgromadzeń, ewakuacji ludności, wprowadzeniu zakazu sprzedaży określonych towarów, a także reglamentacji niektórych towarów.

Obowiązki obywateli i firm

• Mieszkańcy objęci stanem klęski żywiołowej muszą przestrzegać wprowadzonych ograniczeń i nakazów, takich jak obowiązek opuszczenia miejsc zagrożonych lub stosowanie się do zarządzeń władz.
• Firmy i instytucje mogą być zobowiązane do udostępnienia swoich zasobów, takich jak sprzęt, materiały, pomieszczenia, a także do wykonywania określonych usług na rzecz działań ratunkowych.

Czasowe ograniczenie niektórych praw i wolności obywateli

Wprowadzenie stanu klęski żywiołowej może wiązać się z czasowym ograniczeniem niektórych praw i wolności obywateli, takich jak:

• Prawo do zgromadzeń i manifestacji.
• Prawo do prywatności (np. możliwość przeszukiwania pomieszczeń).
• Prawo własności (np. możliwość czasowego przejęcia mienia na potrzeby działań ratowniczych).
• Ograniczenia w działalności gospodarczej (np. wprowadzenie zakazu lub nakazu produkcji określonych towarów).

Uruchomienie środków finansowych

Wprowadzenie stanu klęski żywiołowej umożliwia szybkie uruchomienie środków finansowych oraz zasobów materialnych na pomoc poszkodowanym (np. poprzez wypłatę zapomóg, odszkodowań, wsparcia socjalnego).

• Władze mogą organizować dostawy niezbędnych towarów, takich jak żywność, leki, czy woda pitna, oraz zapewniać zakwaterowanie dla osób ewakuowanych.

Działania ratownicze i zabezpieczające

• Umożliwia szybsze uruchomienie procedur ratunkowych i reagowania kryzysowego, takich jak ewakuacja, budowa tymczasowych schronień, dostarczanie zaopatrzenia, pomoc medyczna.
• Umożliwia wykorzystanie służb mundurowych, takich jak policja, straż pożarna, wojsko, do działań ratowniczych i zabezpieczających.

Skutki gospodarcze

Może dochodzić do czasowego zamknięcia firm, zakładów pracy, szkół i instytucji publicznych na obszarze objętym stanem klęski żywiołowej. Wprowadzenie ograniczeń może wpłynąć na lokalną gospodarkę, handel oraz transport.

Osoby fizyczne i prawne

Osoby fizyczne i prawne, które poniosły straty w wyniku działań podejmowanych w związku z wprowadzeniem stanu klęski żywiołowej, mogą ubiegać się o odszkodowania.