Równoważny system czasu pracy – przypadki szczególnie uzasadnione

Równoważny system czasu pracy

Zgodnie z art. 135 § 1 ustawy Kodeks pracy, jeżeli jest to uzasadnione rodzajem pracy lub jej organizacją, może być stosowany system równoważnego czasu pracy.

W równoważnym systemie czasu pracy dopuszczalne jest:

• przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy, nie więcej jednak niż do 12 godzin,
• w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 1 miesiąca, a
• przedłużony dobowy wymiar czasu pracy jest równoważony krótszym dobowym wymiarem czasu pracy w niektórych dniach lub dniami wolnymi od pracy.

W szczególnie uzasadnionych przypadkach okres rozliczeniowy może być przedłużony, nie więcej jednak niż do 3 miesięcy.

Przy pracach uzależnionych od pory roku lub warunków atmosferycznych okres rozliczeniowy, może być przedłużony, nie więcej jednak niż do 4 miesięcy.

Co należy rozumieć pod pojęciem szczególnie uzasadnionych przypadków?

Przepis prawa pracy nie doprecyzowuje co należy rozumieć poprzez “szczególnie uzasadnione przypadki”. W związku z tym to strony układu zbiorowego pracy lub pracodawca i zakładowa organizacja związkowa, albo sam pracodawca decydują czy wobec pracowników wykonujących pracę określonego rodzaju lub ze względu na organizację, występują szczególnie uzasadnione przypadki stanowiące podstawę do wydłużenia okresu rozliczeniowego czasu pracy.

Ustawodawca wskazuje, że prace uzależnione od pory roku lub warunków atmosferycznych są rodzajem pracy uzasadniającym stosowanie równoważnego systemu czasu pracy przy jednoczesnej możliwości przedłużenia okresu rozliczeniowego.

Stosowanie równoważnego systemu czasu pracy jest dopuszczalne również w przypadku prac:

• polegających na dozorze urządzeń lub 
• związanych z częściowym pozostawaniem w pogotowiu do pracy, 
• pracowników zatrudnionych przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób, a także
• pracowników zakładowych straży pożarnych i zakładowych służba ratowniczych.

Stałym elementem pracy wykonywanej w ramach równoważnego systemu czasu pracy może być częściowe pozostawanie w pogotowiu do pracy, czyli oczekiwanie na świadczenie pracy, co wiąże się jednak bezpośrednio z charakterem pracy lub jej organizacją. 

Omawiany system czasu pracy może być wprowadzony przy pracach w rolnictwie, w żegludze śródlądowej i przybrzeżnej, w zakładach gastronomicznych, hotelarskich, domach wczasowych oraz przy pracy członków personelu latającego i pokładowego.

Rodzaj pracy lub jej organizacja nie mogą być przyczyną wprowadzenia równoważnych norm czasu pracy, jeżeli do spiętrzenia prac doszło tylko doraźnie i tymczasowo, np. z powodu choroby lub nieobecności pracowników spowodowanej urlopami.

Ustalenie systemu i rozkładu czasu pracy

Przy równoważnych normach czasu pracy, określonym w art. 135 Kodeksu pracy, podstawowym okresem rozliczeniowym jest miesiąc. W szczególnie uzasadnionych przypadkach okres rozliczeniowy być przedłużony do trzech miesięcy. 

Systemy i rozkłady czasu pracy oraz przyjęte okresy rozliczeniowe czasu pracy ustala się w układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie pracy albo w obwieszczeniu, jeżeli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest obowiązany do ustalenia regulaminu pracy.

Pracodawca, u którego:

• nie działa zakładowa organizacja związkowa albo
• pracodawca, u którego zakładowa organizacja związkowa nie wyraża zgody na ustalenie lub zmianę systemów i rozkładów czasu pracy oraz okresów rozliczeniowych czasu pracy,

może stosować równoważny system czasu pracy w wydłużonym okresie rozliczeniowym oraz przy pracach uzależnionych od pory roku lub warunków atmosferycznych po uprzednim zawiadomieniu właściwego okręgowego inspektora pracy.

Zawiadomienie właściwego inspektora pracy musi poprzedzać wprowadzenie przedłużonego okresu rozliczeniowego czasu pracy. Obowiązek zawiadomienia właściwego okręgowego inspektora pracy nie oznacza konieczności oczekiwania na wyrażenie zgody na wydłużenie okresu rozliczeniowego przez organy Państwowej Inspekcji Pracy. Informacje o stosowaniu dłuższych okresów rozliczeniowych przez pracodawców są jedynie gromadzone we właściwych okręgowych inspektoratach pracy i mogą być uwzględniane przy planowaniu kontroli w zakładach pracy.

Pamiętaj! Regulamin pracy w zakresie stosowania systemu pracy w równoważnych normach czasu pracy powinien określać:

• której grupy pracowników dotyczy system równoważnego czasu pracy,
• w jakim wymiarze dobowym pracownicy będą wykonywać pracę, w stałym czy w zmiennym,
• sposób w jaki zostanie zrównoważony przedłużony wymiaru dobowy,
• długość okresu rozliczeniowego.

Pracodawcy zatrudniający mniej niż 20 osób, których nie obowiązuje wprowadzenie regulaminu pracy, mogą uregulować zasady stosowania równoważnego systemu czasu pracy wobec pracowników. W takim przypadku, zasady ustala w obwieszczeniu, które wchodzi w życie po upływie dwóch tygodni od podania go do wiadomości pracowników, w sposób przyjęty u danego pracodawcy.