HR-owe Koło Ratunkowe: Zatrudnianie skazanych

Podstawa prawna regulująca zatrudnienie skazanych

Zasady zatrudniania skazanych określone zostały przepisami ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny wykonawczy oraz rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 9 lutego 2004 r. w sprawie szczegółowych zasad zatrudniania skazanych.

Zatrudnianie osób pozbawionych wolności odbywa się w trybie i na zasadach określonych w przepisach Kodeksu karnego wykonawczego. Zatrudnianie osób pozbawionych wolności powinno mieć na celu przede wszystkim pozytywne oddziaływanie na ich postawy. Osiąganie zysku powinno być podporządkowane resocjalizacji.

Rozporządzenie z kolei określa:

• zasady zatrudniania odpłatnego skazanych;
• zasady zatrudniania nieodpłatnego skazanych;
• zasady wynagradzania skazanych zatrudnionych odpłatnie przy pracach porządkowych i pomocniczych wykonywanych na rzecz jednostek organizacyjnych Służby Więziennej; oraz 
• zasady udzielania skazanym zwolnień od pracy lub urlopów wypoczynkowych oraz zasady usprawiedliwiania okresów niewykonywania pracy przez skazanych.

Czy zatrudnionych skazanych wliczyć do stanu zatrudnienia w kontekście zwolnień grupowych? Sprawdź!

Procedura zatrudnienia skazanego

Pracodawca, chcący zatrudnić skazanego, porozumiewa się w tej sprawie z dyrektorem zakładu karnego. Zasady świadczenia pracy przez skazanych zostają uregulowane w umowie zawartej między pracodawcą, a zakładem karnym. Pracodawca może zawrzeć współpracę ze skazanym w wybranej przez siebie formie:

• umowy o pracę, 
• umowy zlecenia, 
• umowy o dzieło lub 
• umowy o pracę nakładczą.

Dyrektor zakładu karnego kieruje skazanego do zatrudnienia odpłatnego w oparciu o jedną z umów. Jednak, aby dyrektor zakładu karnego wyraził zgodę na zatrudnienie skazanego na podstawie umowy o pracę, umowy zlecenia, umowy o dzieło lub umowy o pracę nakładczą, konieczne jest uprzednie:

• uzyskanie pisemnej akceptacji warunków zatrudnienia przez skazanego,
• uzyskanie pisemnej akceptacji warunków zatrudnienia przez zatrudniającego.

Akceptacja warunków zatrudnienia przez skazanego oraz zatrudniającego stanowi podstawę zawarcia porozumienia pomiędzy dyrektorem zakładu karnego a zatrudniającym w sprawie zatrudnienia w ramach umowy o pracę, umowy zlecenia, umowy o dzieło lub umowy o pracę nakładczą.

Obowiązki pracodawcy zatrudniającego osobę skazaną

Podmiot zatrudniający skazanego jest obowiązany:

• dostarczyć do zakładu karnego obowiązujące u niego przepisy dotyczące zatrudnienia, zwłaszcza w zakresie czasu pracy i wynagrodzenia, oraz informować o dokonywanych w nich zmianach; co w praktyce może odbyć się poprzez dostarczenie kopii umowy o pracę oraz informacji o warunkach zatrudnienia jeśli pracodawca zatrudnia skazanego na podstawie umowy o pracę, lub adekwatnych przepisów regulaminu pracy, jeśli pracodawca jest obowiązany do tworzenia regulaminu pracy w zakładzie pracy, 
• niezwłocznie po zatrudnieniu przesłać do zakładu karnego potwierdzenie zatrudnienia skazanego, zawierające imię i nazwisko, imię ojca, stanowisko oraz przyznaną stawkę wynagrodzenia; przepisy nie określają w jaki sposób należy poinformować zakład karny, w związku z czym przyjmuje się, że każda forma skutecznego przekazania tych informacji będzie prawidłowa,
• informować zakład karny o przypadkach negatywnego zachowania skazanego, jeśli takowe będą miały miejsce.

W sytuacji gdy pracodawca zatrudnia skazanego na podstawie umowy o pracę, należy poinstruować go o sposobie wykonywania pracy na stanowisku określonym w umowie, przeszkolić w zakresie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów przeciwpożarowych oraz obsługi maszyn i urządzeń, a także zapoznać z podstawowymi warunkami, zasadami i normami pracy oraz zasadami wynagradzania za pracę.

Czym jest podwyżka inflacyjna? Czy pracodawca musi zgodzić się podwyżkę inflacyjną? Przeczytaj!

Ustalenie wysokości wynagrodzenia skazanego

Wysokość wynagrodzenia skazanego ustalana jest w umowie z dyrektorem zakładu karnego. Podobnie, jak w przypadku każdego innego pracownika, wysokość wynagrodzenia za pracę w pełnym wymiarze, nie może być niższa niż wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę. 

• Wynagrodzenie za pracę skazanego, zatrudnionego na podstawie umowy o pracę, pracodawca przekazuje wraz z listą płac do zakładu karnego, w którym skazany przebywa, w terminie do 10. dnia każdego miesiąca za miesiąc poprzedni.

• Wynagrodzenie za pracę skazanego, zatrudnionego na podstawie umowy zlecenia, umowy o dzieło lub umowy o pracę nakładczą zatrudniający przekazuje do zakładu karnego, w którym skazany przebywa, w terminie określonym w porozumieniu, z dyrektorem zakładu pracy.

• Wynagrodzenie za pracę skazanego, zatrudnionego na podstawie skierowania do pracy w oparciu o umowę o zatrudnienie skazanych, zatrudniający przekazuje wraz z listą płac do zakładu karnego, w którym przebywa skazany, w terminie określonym w umowie, nie później jednak niż do 10. dnia każdego miesiąca za miesiąc poprzedni.

Ujęcie składowe i podatkowe wynagrodzenia uzyskanego przez osobę skazaną

Skazany, świadcząc pracę w ramach stosunku pracy, podlega składkom ZUS na takich samych zasadach, jak każdy inny pracownik. Zgłoszenia dokonuje się ze zwykłym kodem wskazującym na zatrudnienie pracownika. Jednocześnie po stronie pracodawcy rodzi się obowiązek zgłoszenia go do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego oraz opłacenia składek na FP i FGŚP. 

W sprawach nieuregulowanych w Kodeksie karnym wykonawczym stosuje się przepisy ustawy Kodeks pracy. Zatrudniając skazanych pracodawca nie może zapominać o prowadzeniu akt osobowych oraz wywiązywania się z obowiązków płynących z innych przepisów prawa pracy.

Na gruncie podatkowym przychody skazanego należy zaliczyć do odpowiedniego źródła zależnego od rodzaju zawartej umowy – w przypadku zawarcia umowy o pracę będzie to więc przychód ze stosunku pracy. Konieczne będzie zatem wystawienie informacji PIT-11.