COVID-owe pole do nadużyć

Podejrzenie koronawirusa i co dalej?

Według zaleceń Ministerstwa Zdrowia o skierowaniu na test w kierunku COVID-19 decyduje lekarz POZ na podstawie niepokojących objawów zgłaszanych przez pacjenta. Test odbywa się w gabinecie lekarskim i jest to szybki test antygenowy, więc wynik znany jest po kilkunastu minutach. Nie jest to test PCR – takie wykonywane są tylko w przypadku przyjęć do szpitala. Czy w przypadku wyniku pozytywnego pracownik kierowany jest na izolację? Już nie! Aktualnie lekarz zaleca “pozytywnemu” pacjentowi samoizolację do czasu ustąpienia objawów i ewentualnie wystawia zwolnienie lekarskie, jeśli wymaga tego stan zdrowia pacjenta.

W przypadku pozytywnego wyniku testu w kierunku SARS-CoV-2 lekarz zaleca samoizolację (zwolnienie lekarskie) do czasu ustąpienia objawów. Dokładnie tak, jak przy każdej chorobie zakaźnej, np. grypie.

Długość zwolnienia zależy od lekarza (zalecane minimum 7 dni), w zależności od stanu pacjenta, czynników ryzyka ciężkiego przebiegu choroby COVID-19 (np. brak szczepienia przeciw COVID-19, zaawansowany wiek, choroby przewlekłe m.in. cukrzyca) oraz wysokiego zagrożenia wystąpienia powikłań.

Źródło: Ministerstwo Zdrowia

W przypadku telemedycyny pacjent również ma możliwość otrzymania zwolnienia lekarskiego, jeśli w trakcie wywiadu medycznego lekarz stwierdzi, że jest taka potrzeba – podobnie, jak w przypadku grypy czy przeziębienia. Test na obecność wirusa SARS-COV-2 nie jest wtedy wykonywany. Czy daje to pole do nadużyć i stwarza ryzyko, że nieuczciwe osoby wykorzystają sytuację do tego, by zdobyć zwolnienie od pracy? Oczywiście! Trzeba jednak liczyć się z tym, że pracodawca zna swój zespół i wie, kto i kiedy nadużywa jego zaufania. Po drugie, ZUS dba o swoje finanse i ze wzmożoną siłą kontroluje zwolnienia obarczone ryzykiem nadużyć, o czym przeczytasz w dalszej części artykułu.

Czy można pracować zdalnie będąc na zwolnieniu lekarskim z tytułu koronawirusa?

Orzeczenie lekarskie o czasowej niezdolności do wykonywania pracy wyklucza świadczenie pracy – pracownik, wobec którego lekarz orzekł, że jest niezdolny do wykonywania pracy, co potwierdzone zostało drukiem ZUS ZLA, czyli zwolnieniem lekarskim, nie może wykonywać również pracy zdalnej. Ponieważ od 28 lutego br. nie obowiązuje już ani kwarantanna, ani izolacja, nie ma prawnej możliwości wykonywania pracy w trakcie choroby czy nawet bezobjawowego przechodzenia koronawirusa, jeśli pracownik otrzymał zwolnienie.

Pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika, który jest niezdolny do jej wykonywania. Odpisywanie na służbowe e-maile, videokonferencje, przygotowywanie dokumentów czy telefoniczne konsultacje podczas zwolnienia lekarskiego nie wchodzą w grę. Dlaczego? Otóż grożą utratą prawa do zasiłku chorobowego! Nawet w przypadku, gdy za czas absencji chorobowej pracownik otrzymuje wynagrodzenie chorobowe, ono również podlegać może utracie.

Wykonywanie pracy w czasie trwania zwolnienia lekarskiego, nawet pod wpływem presji zakładu pracy, powoduje utratę prawa do zasiłku!

W sytuacji, gdy pracownik świadczył pracę podczas zwolnienia lekarskiego, pod przymusem lub presją ze strony współpracowników, ZUS ma prawo odebrać zasiłek za cały okres absencji. Nie tak dawno opisywałam na blogu wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi (VIII Ua 76/21), w którym wykazano, że pracownica w trakcie trwania zwolnienia lekarskiego dokonywała przelewów wynagrodzeń, wysyłała służbowe maile, udzielała pełnomocnictw oraz brała udział w kształtowaniu umów biznesowych firmy. Wymienione wyżej działania zawodowe były skutkiem uporczywego nękania, które powodowało u pracownicy poczucie zagrożenia oraz naruszenia prywatności.

(…) wielokrotnie wysyłał jej o różnych porach dnia i nocy wiadomości sms, dzwonił do niej z różnych numerów telefonu, znieważając za pomocą środków masowego przekazu słowami powszechnie uważanymi za obelżywe oraz pomawiając ją o przywłaszczenie pieniędzy, co mogło poniżyć pokrzywdzoną w opinii publicznej oraz wielokrotnie kierował groźby rozpowszechniania wiadomości uwłaczających czci (…)

Wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 26 kwietnia 2022 r., sygn. akt VIII Ua 76/21

Motywacja do wykonywania działań służbowych w czasie zwolnienia lekarskiego i fakt, że były one efektem toksycznej atmosfery i relacji zawodowych zostały uznane przez sąd za pozbawione znaczenia dla rozpatrywanej sprawy.

Musisz pamiętać, że pracownik, który świadczy pracę pomimo niezdolności do pracy (bez względu na to czy robi to dobrowolnie i świadomie, czy też pod wpływem presji i przymusu) może rościć do pracodawcy prawo do wynagrodzenia, a nie zasiłku chorobowego z ZUS.

“Chory może chodzić”, czyli upoważnienie do wykonywania zwykłych czynności życia codziennego

Czy osoba chora na koronawirusa ze wskazaniem na zwolnieniu lekarskim “chory może chodzić” może wychodzić do sklepu, zmieniać miejsce zamieszkania lub iść do apteki? Jak już wspominałam, obowiązek izolacji i kwarantanny obecnie nie obowiązują.

Osoba niezdolna do pracy z powodu choroby, niezależnie od tego, czy lekarz wskazał na druku e-ZLA, że „chory powinien leżeć” lub „chory może chodzić”, powinna powstrzymać się od wykonywania czynności sprzecznych z celem zwolnienia lekarskiego, w szczególności takich, które mogą przedłużyć okres niezdolności do pracy. Czas zwolnienia powinien być wykorzystany na rekonwalescencję oraz powrót do zdrowia. Osoba niezdolna do pracy może wykonywać zwykłe czynności życia codziennego oraz czynności związane z jej stanem zdrowia, np. może udać się do apteki, po codzienne zakupy żywności, na badania lub wizytę u lekarza. Według ZUS nie są to okoliczności, które mogą stanowić podstawę pozbawienia prawa do zasiłku chorobowego.

Również wyjście na spacer w ramach rekonwalescencji – w okresie zwolnienia lekarskiego z adnotacją lekarza „chory może chodzić” – jest okolicznością usprawiedliwiającą nieobecność osoby kontrolowanej
podczas kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnienia lekarskiego od pracy. Taka okoliczność nie pozbawia prawa do zasiłku chorobowego, jednak mycie okien, remont domu, rozrywka w jaskini hazardu czy udział w zawodach sportowych (a takie wyroki możesz znaleźć w orzecznictwie) stanowią sporą przeszkodę w dochodzeniu do pełni zdrowia.

Kluczowe pytania, pomocne w stwierdzeniu, czy wykonywanie danej czynności jest dozwolone czy nie, brzmią:

• Czy dana czynność przyczynia się do poprawy zdrowia chorego pracownika?
• Czy wykonywanie wątpliwej czynności nie powoduje pogłębienia stanu chorobowego?

Czy ZUS może skontrolować osobę chorującą na COVID-19?

Tak! ZUS typuje do kontroli zarówno losowo, jak i osoby z grup “wysokiego ryzyka”, czyli np. podlegające wcześniej przez krótki czas pod obowiązek ubezpieczeniowy. ZUS weryfikuje sam fakt tego, czy zwolnienie rzeczywiście jest zasadne oraz to jak zwolenienie jest wykorzystywane. W razie zastrzeżeń co do tego, czy orzeczenie o czasowej niezdolności do wykonywania pracy jest zasadne ZUS może skierować pracownika na dodatkowe badania do lekarza orzecznika (niestawienie się na wezwanie powoduje unieważnienie zwolnienia) lub też zażądać od lekarza udostępnienia dokumentacji medycznej.

Zasady korzystania ze zwolnień lekarskich są jasne – lekarz wystawia elektroniczne zwolnienie lekarskie ZUS ZLA. Informacja o nim pojawia się na koncie ZUS PUE pracodawcy. Pracownik jest zobowiązany, w ciągu 3 dni, poinformować pracodawcę o przyczynie nieobecności i przewidywanym terminie jej trwania. Na zwolnieniu lekarskim podany jest adres, pod którym pracownik będzie przebywał w trakcie trwania absencji. Jeśli miejsce miałoby ulec zmianie, pracownik musi poinformować pracodawcę o tym fakcie! Jeśli zwolnienie obejmuje dni wolne od pracy, zarówno ZUS, jak i pracodawca mogą odwiedzić nas w domu! W przypadku, gdyby osoba kontrolująca nie zastała chorego w domu, może okazać się, że zwolnienie uznane zostanie za wykorzystywane niezgodnie z przeznaczeniem.

Adres, pod którym pracownik będzie przebywać w czasie zwolnienia lekarskiego znajduje się w zwolnieniu lekarskim. Pracownik jest bowiem zobowiązany przekazać lekarzowi, który wystawia zwolnienie lekarskie swój adres pobytu w okresie czasowej niezdolności do pracy, jeżeli różni się on od jego adresu zamieszkania. Pracownik ma także obowiązek poinformować pracodawcę oraz ZUS o zmianie swojego miejsca pobytu w trakcie niezdolności do pracy w ciągu 3 dni od tej zmiany. Informacja może być przekazana telefonicznie, mailem lub za pośrednictwem poczty. Jeżeli informacja jest przekazywana za pośrednictwem poczty, datą poinformowania pracodawcy o takiej zmianie jest data nadania przesyłki (data stempla pocztowego).

Reasumując, zarówno ZUS, jak i pracodawca, mogą w każdej chwili skontrolować wykorzystanie zwolnienia lekarskiego w miejscu zamieszkania lub pobytu osoby chorej. Kontrola prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich od pracy z powodu choroby polega na ustaleniu, czy pracownik w okresie orzeczonej niezdolności do pracy:

• nie wykonuje pracy zarobkowej
• nie wykorzystuje zwolnienia od pracy z powodu choroby w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia.

Ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia.

Art. 17 pkt. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa

Czy pracodawca może zgodzić się na pracę zdalną, gdy pracownik choruje na COVID, ale nie ma zwolnienia?

Tak! Przypominam, że choć pandemia została “odwołana”, w dalszym ciągu obowiązuje stan zagrożenia epidemicznego, a co za tym idzie, w mocy pozostaje art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem
i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. 2021 poz. 2095 z późn. zm.). Dopóki pracownik czuje się na siłach, posiada warunki do wykonywania pracy zdalnej i nie została wobec niego orzeczona czasowa niezdolność do wykonywania pracy, pracodawca może polecić wykonywanie pracy z domu. Pracownik zachowa wtedy pracy do wynagrodzenia za pracę.

Zasady wnioskowania i wykonywania pracy zdalnej na mocy tzw. przepisów COVID-owych

Podstawa prawna: Art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem
i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. 2021 poz. 2095 z późn. zm.).

• Polecenie wykonywania pracy zdalnej ma charakter czasowy. Pracodawca może polecić pracownikowi wykonywanie, przez czas oznaczony, pracy określonej w umowie o pracę, poza miejscem jej stałego wykonywania.
• Wykonywanie pracy zdalnej może zostać polecone, jeżeli pracownik ma umiejętności i możliwości techniczne oraz lokalowe do wykonywania takiej pracy i pozwala na to rodzaj pracy.
• Narzędzia i materiały potrzebne do wykonywania pracy zdalnej oraz obsługę logistyczną pracy zdalnej zapewnia pracodawca.
• Na polecenie pracodawcy, pracownik wykonujący pracę zdalną ma obowiązek prowadzić ewidencję wykonanych czynności, uwzględniającą w szczególności opis tych czynności, a także datę oraz czas ich wykonania.
• Pracodawca może w każdym czasie cofnąć polecenie wykonywania pracy zdalnej.

Pobierz bezpłatnie i bez rejestracji listę zmian po zniesieniu stanu epidemii i stanu zagrożenia epidemicznego > Kliknij tutaj!