Absolwenci Eduwersum® piszą: Urlop wypoczynkowy po urlopach związanych z rodzicielstwem – kompleksowe omówienie 

Wpływ urlopów związanych z rodzicielstwem na wymiar urlopu wypoczynkowego 

Przebywanie na urlopie macierzyńskim, urlopie na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopie rodzicielskim, jak i ojcowskim nie wpływa na przysługujący pracownikowi wymiar urlopu wypoczynkowego. Nieco inaczej kształtuje się sytuacja, kiedy pracownik korzysta z urlopu wychowawczego. W takim przypadku możliwe są trzy scenariusze: 

• Urlop wypoczynkowy przysługuje w pełnym wymiarze

Pracodawca zobowiązany jest udzielić pracownikowi urlopu wypoczynkowego w pełnym wymiarze, jeśli pracownik rozpoczyna urlop wychowawczy po nabyciu prawa do urlopu wypoczynkowego w danym roku kalendarzowym, tj. po 1 stycznia. Urlop wypoczynkowy nie podlega proporcjonalnemu obniżeniu zarówno w sytuacji, kiedy pracownik rozpoczyna urlop wychowawczy w trakcie kalendarzowego i przebywa na nim do końca roku, jak i w przypadku jego rozpoczęcia i zakończenia w trakcie roku kalendarzowego. 

Przykładowo, pracownik korzystał z urlopu wychowawczego od 2 stycznia 2023 r. do 31 grudnia 2023 r. Mimo tego, że był nieobecny w pracy niemal cały rok, ma prawo do pełnego rocznego urlopu wypoczynkowego za 2023 rok, w zależności od stażu pracy będzie to 20 lub 26 dni. 

• Urlop wypoczynkowy przysługuje w wymiarze proporcjonalnym

Pracodawca udziela pracownikowi urlopu wypoczynkowego w wymiarze proporcjonalnym, kiedy wraca on do pracy z urlopu wychowawczego w trakcie roku, w którym nie nabył jeszcze prawa do kolejnego urlopu wypoczynkowego. Z taką sytuacją mamy do czynienia, gdy urlop wychowawczy pracownika rozpoczyna się wraz z początkiem roku kalendarzowego, tj. 1 stycznia lub przypada na przełomie lat kalendarzowych. 

Przykładowo, pracownik korzysta z urlopu wychowawczego w okresie od 1 stycznia 2024 r. do 30 czerwca 2024 r. Wymiar przysługującego pracownikowi urlopu wypoczynkowego należy obliczyć proporcjonalnie od dnia powrotu do pracy do końca roku kalendarzowego lub do końca trwania stosunku pracy, w razie zatrudnienia na czas krótszy niż do końca roku kalendarzowego. Urlop wypoczynkowy obniża się proporcjonalnie za każdy pełny miesiąc nieobecności w pracy w związku z przebywaniem na urlopie wychowawczym. 

• Urlop wypoczynkowy nie przysługuje

Za lata kalendarzowe w całości objęte urlopem wychowawczym, pracownik nie zachowuje prawa do urlopu wypoczynkowego. 

Obowiązek czy dobra wola pracodawcy? 

Wniosek pracownika o udzielnie urlopu wypoczynkowego przypadającego bezpośrednio po zakończonym urlopie macierzyńskim, urlopie na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopie rodzicielskim lub ojcowskim jest dla pracodawcy wiążący, niezależnie od tego, czy dotyczy on urlopu zaległego czy bieżącego. Ważne jest, by zwrócić uwagę na zachowanie zasady bezpośredniości. Jeśli pracownik wróci do pracy chociażby na jeden dzień lub najpierw skorzysta ze zwolnienia od pracy na opiekę nad dzieckiem, pracodawca nie będzie związany wnioskiem pracownika i może nie wyrazić zgody na jego urlop. To samo dotyczy kolejnych wniosków o urlop wypoczynkowy. 

Należy zauważyć, że w przypadku wniosku o urlop wypoczynkowy przypadający bezpośrednio po zakończonym urlopie wychowawczym, ustawodawca nie nałożył na pracodawców obowiązku jego bezwzględnego udzielenia. To, czy w takim przypadku pracownik będzie mógł skorzystać z urlopu wypoczynkowego będzie należało do swobodnej decyzji pracodawcy. 

Pracodawca chciał zwolnić osobę, która wraca do pracy po urlopie macierzyńskim. Wypowiedzenie umowy wysłał kurierem. Pracownik przedstawił zwolnienie lekarskie i uważa, że zwolnienie było nieskuteczne. Kto ma rację?

Zaległy urlop wypoczynkowy – kiedy ulega przedawnieniu? 

Zgodnie z art. 291 § 1 Kodeksu pracy roszczenia ze stosunku pracy (w tym roszczenie o udzielenie urlopu wypoczynkowego) ulegają przedawnieniu z upływem 3 lat od dnia, w którym stały się wymagalne. Zważywszy na to, że urlop wypoczynkowy za dany rok powinien zostać udzielony pracownikowi najpóźniej do 30 września następnego roku kalendarzowego, roszczenie o udzielenie urlopu przedawnia się po 3 latach liczonych od tego dnia. Co do zasady, ponieważ na czas urlopu wychowawczego bieg przedawnienia roszczenia o urlop wypoczynkowy nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu. 

Czy pracownik może wnioskować o urlop wypoczynkowy, do którego nie nabył jeszcze prawa? 

W praktyce może wystąpić sytuacja, w której pracownik kończący urlop rodzicielski w ostatnich tygodniach roku kalendarzowego składa wniosek o udzielenie bezpośrednio po urlopie rodzicielskim urlopu wypoczynkowego zaległego, bieżącego oraz przyszłego. Czy pracodawca jest takim wnioskiem związany? W stosunku do urlopu zaległego i bieżącego – tak. Natomiast w stosunku do urlopu przyszłego – nie, ponieważ Kodeks pracy nie przewiduje możliwości udzielenia urlopu wcześniej, tzn. przed nabyciem do niego prawa. W tym kontekście warto zapoznać się z wyrokiem SN z dnia 7 czerwca 2011 r., sygn. akt II PK 314/10. Oczywiście niektórzy pracodawcy udzielają takich urlopów, należy jednak zaznaczyć, że jest to działanie dobrowolne. 

Kiedy udzielić podwyżki pracownikowi powracającemu do pracy po urlopach związanych z rodzicielstwem? 

Pracownik powracający do pracy po urlopie macierzyńskim, urlopie na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopie rodzicielskim, ojcowskim lub wychowawczym ma prawo, by pracodawca dopuścił go do pracy za wynagrodzeniem za pracę, jakie otrzymywałby, gdyby nie korzystał z urlopu. Jeśli więc w trakcie jego nieobecności w zakładzie pracy, a dokładniej w grupie zawodowej pracownika miały miejsce podwyżki, jego wynagrodzenie powinno zostać ustalone na nowo, uwzględniając zaistniałe zmiany. 

• Jak postąpić w sytuacji, kiedy bezpośrednio po urlopach związanych z rodzicielstwem pracownik korzysta z urlopu wypoczynkowego? W którym momencie udzielić mu podwyżki? 

Dopuszczenie pracownika do pracy ma miejsce po zakończeniu urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego, ojcowskiego lub wychowawczego i to właśnie wtedy należy ustalić nową wysokość wynagrodzenia. Bez znaczenia pozostaje fakt, czy pracownik rzeczywiście powraca do pracy, czy przykładowo korzysta z urlopu wypoczynkowego. 

Podstawa wynagrodzenia urlopowego po dłuższej nieobecności w pracy 

Ustalając podstawę wymiaru wynagrodzenia urlopowego zmienne składniki wynagrodzenia przysługujące za okresy nie dłuższe niż jeden miesiąc co do zasady uwzględnia się w łącznej wysokości wypłaconej pracownikowi w okresie 3 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc rozpoczęcia urlopu. 

• Jak zatem ustalić podstawę wymiaru wynagrodzenia urlopowego pracownika powracającego do pracy po dłuższej nieobecności? 

Odpowiedź na to pytanie znajdziemy w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop. 

Zgodnie z § 11 ust. 1 przywołanego rozporządzenia, jeżeli przez cały okres przyjęty do ustalenia podstawy wymiaru, poprzedzający miesiąc rozpoczęcia urlopu wypoczynkowego, lub przez okres krótszy, lecz obejmujący pełny miesiąc kalendarzowy lub pełne miesiące kalendarzowe, pracownikowi nie przysługiwały zmienne składniki wynagrodzenia za okresy nie dłuższe niż jeden miesiąc, przy ustalaniu podstawy wymiaru uwzględnia się najbliższe miesiące, za które pracownikowi przysługiwało takie wynagrodzenie. 

Sformułowanie o nieprzysługiwaniu pracownikowi zmiennych składników wynagrodzenia za okresy nie dłuższe niż jeden miesiąc należy odnieść do sytuacji, w której pracownik nie otrzymał zmiennego wynagrodzenia, ponieważ nie przepracował ani jednego dnia w miesiącu, np. w związku z urlopem rodzicielskim, a nie do sytuacji, w której zmienne wynagrodzenie mu nie przysługiwało, ponieważ nie spełnił warunków do otrzymania premii miesięcznej czy też nie wykonywał pracy w godzinach nadliczbowych