Czy istnieje jakakolwiek szansa na wypłatę ekwiwalentu za niewykorzystany urlop, bez rozwiązania umowy o pracę?

Czy możliwa jest wypłata ekwiwalentu za niewykorzystany urlop wypoczynkowy, w sytuacji gdy stosunek pracy nie został zakończony?

Skumulowanie znacznej ilości urlopu wypoczynkowego sprawia, że strony stosunku pracy zaczynają poszukiwać możliwych do wykorzystania rozwiązań i zastanawiają się, czy istnieje możliwość wypłaty ekwiwalentu za niewykorzystany urlop, mimo że nie wystąpiły okoliczności zmierzające do rozwiązania umowy o pracę.

Już tłumaczę! Nie ma wyraźnej podstawy prawnej do wypłacenia ekwiwalentu pieniężnego w czasie trwania zatrudnienia. 

Zgodnie z art. 171 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy w przypadku niewykorzystania przysługującego urlopu w całości lub w części z powodu rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy pracownikowi przysługuje ekwiwalent pieniężny. Możliwość wypłacenia ekwiwalentu za urlop, którego pracownik nie wykorzystał w naturze, dotyczy więc tylko tych sytuacji, gdy dochodzi do ustania zatrudnienia. 

Dzieje się tak niezależnie od tego czy umowa o pracę ulega rozwiązaniu (wygaśnięciu) w drodze wypowiedzenia przez pracownika, czy też przez pracodawcę. Bez znaczenia pozostaje fakt czy umowa rozwiązuje się w trybie natychmiastowym czy też z upływem czasu, na który była zawarta, przy założeniu że stosunek pracy nie jest kontynuowany. 

W takim przypadku, jeśli pracownik nie wykorzystał przysługującego mu urlopu wypoczynkowego, może spodziewać się wypłaty ekwiwalentu za niewykorzystany urlop wypoczynkowy.

Czy plan urlopów można zaplanować na okres krótszy, niż rok?

Zawarcie kolejnej umowy czasowej – pracodawca nie ma obowiązku

A co się dzieje w sytuacji gdy, z pracownikiem nawiązywana jest kolejna z rzędu umowa o pracę? Przecież nawiązanie stosunku pracy na podstawie kolejnej umowy o pracę, oznacza że poprzednia umowa o pracę rozwiązała się… Mimo kontynuowanego stosunku pracy, mamy do czynienia z sytuacją zakończonego stosunku pracy na podstawie umowy czasowej, za czas której pracodawca może wystawić świadectwo pracy, jeśli pracownik zgłosi się z wnioskiem o jego wydanie.

Art. 171 § 2 Kodeksu pracy wskazuje, że pracodawca nie ma obowiązku wypłacenia ekwiwalentu pieniężnego, w przypadku gdy strony postanowią o wykorzystaniu urlopu w czasie pozostawania pracownika w stosunku pracy na podstawie kolejnej umowy o pracę zawartej z tym samym pracodawcą bezpośrednio po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniej umowy o pracę z tym pracodawcą.  Stwierdzenie “nie ma obowiązku” sugeruje, że pracodawca może (choć nie musi) wypłacić ekwiwalent za niewykorzystany urlop wypoczynkowy. Nie musi tego robić, gdy z pracownikiem zostanie zawarte stosowne porozumienie.

W praktyce rzadko dochodzi do sytuacji, w której strony faktycznie postanawiają (ustnie lub pisemnie) o wykorzystaniu urlopu w czasie pozostawania pracownika w stosunku pracy na podstawie kolejnej umowy o pracę. Dla pracodawców i pracowników naturalne jest to, że urlop wypoczynkowy zostanie wykorzystany podczas kontynuowanego zatrudnienia. Czytając zatem brzmienie przepisu art. 171 § 2 Kodeksu pracy, wydaje się, że pojawia się furtka do wypłaty ekwiwalentu za niewykorzystany urlop wypoczynkowy w trakcie zatrudnienia. Należy przyjąć ,że “postanowienie” w tym rozumieniu polega na wyrażeniu zgody, a więc aktu woli obu stron. Jeżeli pracodawca wypłacił pracownikowi ekwiwalent za niewykorzystany urlop wypoczynkowy, niezwłocznie po zakończeniu trwania stosunku pracy na podstawie umowy czasowej, należy założyć, że nie wyraził zgody na wykorzystanie przez pracownika urlopu wypoczynkowego podczas kolejnej umowy o pracę nawiązanej bezpośrednio po poprzedniej. W związku z powyższym działanie pracodawcy w opisanym przypadku nie jest niezgodne z prawem.

Kiedy umowa zlecenie zostanie uznana za umowę o pracę?

Wypłata ekwiwalentu pod nazwą innego świadczenia

Istnieje natomiast jeszcze jedna podstawa prawna, która zwalnia pracodawcę z obowiązku wypłaty wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy.

Zgodnie z art. 172(1) K.p., jeżeli pracodawca na podstawie odrębnych przepisów jest obowiązany objąć pracownika ubezpieczeniem gwarantującym mu otrzymanie świadczenia pieniężnego za czas urlopu, to pracownikowi nie przysługuje wynagrodzenie urlopowe ani ekwiwalent za niewykorzystany urlop. Jednak w sytuacji, gdy świadczenie wypłacone z tytułu ubezpieczenia jest niższe od wynagrodzenia urlopowego lub ekwiwalentu, pracodawca jest zobowiązany wypłacić pracownikowi różnicę między tymi świadczeniami.

W praktyce, bardzo często można spotkać się z sytuacją, w której na mocy niepisanego porozumienia, pracodawca wypłaca pracownikowi ekwiwalent za niewykorzystany urlop wypoczynkowy pod nazwą innego świadczenia, np. premii, a dni wykorzystanego urlopu wypoczynkowego zostają sztucznie wykazane w jego ewidencji czasu pracy. Taka praktyka jest niedopuszczalna i podlega potencjalnie karze grzywny od 1000 do 30000 zł.

Zgodnie z art.  282 § 1 Kodeksu pracy, kto, wbrew obowiązkowi nie udziela przysługującego pracownikowi urlopu wypoczynkowego lub bezpodstawnie obniża wymiar tego urlopu – podlega karze grzywny od 1000 zł do 30 000 zł.

Podsumowując, pracownik nabywa prawo do ekwiwalentu za niewykorzystany urlop tylko w przypadku rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy. Obowiązujące przepisy nie przewidują wypłaty ekwiwalentu w trakcie trwania stosunku pracy, chyba że mamy do czynienia z rozwiązaniem czasowej umowy o pracę, a strony nie postanowią o wykorzystaniu urlopu wypoczynkowego w naturze w trakcie kontynuowane stosunku pracy na podstawie kolejnej umowy o pracę.