“Nieuregulowana” praca w nocy

Pracownik wykonuje pracę zgodnie z obowiązującym go harmonogramem czasu pracy w czasie tzw. “dniówek”. Przysłowiowy dzień pracy może przypadać zarówno na porę dzienną, jak i porę nocną. Praca w porze nocnej jest zdecydowanie bardziej obciążająca dla pracownika, ponieważ narusza naturalne zasady funkcjonowania organizmu człowieka. Dlatego też ustawodawca w szczególny sposób reguluje kwestie związane z wykonywaniem pracy w porze nocnej.

Praca w nocy

Praca nocna obejmuje 8 godzin między 21:00 a 7:00. Pracodawca może wybrać, które 8 godzin z przedziału między 21:00 a 7:00 dnia następnego, są godzinami nocnymi obowiązującymi w zakładzie pracy. Pora nocna powinna być uregulowana w układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie pracy. Zdarza się, że u pracodawcy nie obowiązuje układ zbiorowy pracy, a pracodawca nie jest zobowiązany do tworzenia regulaminu. W takim przypadku, informacja o wyznaczonej porze nocnej powinna pojawić się również w obwieszczeniu. Można ją też przekazać indywidualnie w informacji o warunkach zatrudnienia wybranego pracownika.

Granice 8 godzin wyznaczonej pory nocnej nie muszą dotyczyć każdej grupy pracowników. Pracodawca ma możliwość ustalenia 8 godzin pory nocnej odrębnie dla każdej grupy pracowników.

Przykład:
W zakładzie pracy wyznaczoną porą nocną dla pracowników produkcji są godziny między 22:00, a 6:00. Dla pracowników ochrony godziny między 23:00 a 07:00. Natomiast dla pracowników zatrudnionych na stanowisku pakowaczy porą nocną są godziny między 21:00 a 05:00. Jeśli pracodawca nie określił dokładnie pory nocnej, przyjmuje się, że praca wykonywana w godzinach między 21:00, a 07:00 jest pracą w porze nocnej. Zatem pracownikowi przysługuje prawo do dodatkowego wynagrodzenia za pracę w nocy. Jeśli w zakładzie pracy pracownicy faktycznie nie wykonują pracy w nocy to i tak pracodawca powinien wyznaczyć 8 godzin pracy w przedziale między 21: 00, a 07:00. Praca w nocy może bowiem wystąpić z przyczyn doraźnych i nieprzewidzianych.

Zakaz zatrudniania w porze nocnej

Przepisy prawa wyraźnie zakazują zatrudniania w nocy:

• kobiet w ciąży,
• osób opiekujących się dziećmi do lat 8, chyba że wyrażą zgodę na pracę w porze nocnej,
• pracowników młodocianych,
• pracowników niepełnosprawnych, chyba że lekarz przeprowadzający badania profilaktyczne, a w razie jego braku – lekarz sprawujący opiekę nad pracownikiem, wyrazi zgodę na pracę w nocy.

Pracownik pracujący w nocy

Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy, pracownikiem pracującym w nocy jest pracownik, którego rozkład czasu pracy obejmuje w każdej dobie co najmniej 3 godziny pracy w porze nocnej lub którego co najmniej ¼ czasu pracy w okresie rozliczeniowym przypada na porę nocną. Czas pracy pracującego w nocy, wykonującego prace szczególnie niebezpieczne albo związane z dużym wysiłkiem fizycznym lub umysłowym nie może przekraczać 8 godzin na dobę.

Wskazane ograniczenie nie dotyczy:

• pracowników zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy oraz
• przypadków konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii.

Dodatek za pracę w nocy przysługuje wszystkim pracownikom wykonującym pracę w porze nocnej. Także tym na kierowniczych stanowiskach. Jest to niezależne od tego, czy są „pracownikami pracującymi w nocy”.

Wykaz prac szczególnie niebezpiecznych albo związanych z dużym wysiłkiem fizycznym lub umysłowym określa pracodawca w porozumieniu z zakładową organizacją związkową lub przedstawicielami pracowników, po zasięgnięciu opinii lekarza sprawującego profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami.

Pracodawca ma obowiązek poinformowania właściwego inspektora pracy o zatrudnianiu pracowników pracujących w nocy. Dzieje się to na pisemny wniosek pracownika pracującego w nocy. 

Wynagrodzenie za pracę w nocy

Za każdą godzinę pracy w porze nocnej pracownikowi przysługuje dodatkowe wynagrodzenie. Jego wysokość wynosi 20% stawki godzinowej wynikającej z najniższego wynagrodzenia. Ustala się je na podstawie przepisów ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę.

Stawka godzinowa dodatku za pracę w nocy musi być ustalana dla każdego pracownika oddzielnie. Wyliczamy ją odrębnie w każdym miesiącu. Wysokość stawki godzinowej określa się poprzez podzielenie kwoty najniższego wynagrodzenia przez liczbę godzin przypadających do przepracowania przez pracownika w danym miesiącu.

Przykład:
Minimalna stawka wynagrodzenia za pracę w 2023 r. wynosi 3490 zł. W styczniu 2023 r. wymiar czasu pracy pracownika pełnoetatowego wynosi 168 godzin. W związku z powyższym stawka za godzinę pracy wynosi: 4,15 zł za każdą godzinę pracy w porze nocnej, zgodnie z wyliczeniem: (3490 zł : 168 godzin) = 4,15 zł.

Obowiązujące u pracodawcy przepisy płacowe mogą przewidywać wyższy dodatek do wynagrodzenia za pracę w godzinach nocnych niż obowiązujące przepisy Kodeksu pracy.

Dodatkowe wynagrodzenie za pracę w porze nocnej przysługuje niezależnie od dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych wykonywaną w nocy. Wykonywanie pracy w godzinach nadliczbowych w porze nocnej uprawnia pracownika zarówno do dodatku za wypracowane nadgodziny, jak i do dodatku za pracę w nocy.

Rekomendacje Społeczności Praktyków Kadr i Płac na Facebooku!

Zgodnie z art. 151(7) parg. 1 KP, pora nocna obejmuje 8 godzin między godzinami 21.00 a 7.00. Jest to ramowy zakres godzin nocnych, dlatego tez pracodawca powinien dokładnie określić, które 8 godzin ( w tym ramowym przedziale) stanowią dla pracownika porę nocną. Tak więc może to być np.: 22:00-6:00, 21:00-05:00, 21:30-05:30. Pora nocna nie musi być określona w ten sam sposób dla wszystkich pracowników. Można określić ją dla poszczególnych grup pracowniczych, należy jedynie pamiętać by pora nocna wypadała w zakresie godzin wskazanych w KP. Unormowanie pracy w porze nocnej, czyli określenie dokładnych godzin trwania pory nocnej powinno nastąpić zgodnie z art. 104(1) parag.1 pkt 4, w związku z art. 104 KP, w układzie zbiorowym pracy, regulaminie pracy albo w obwieszczeniu pracodawcy. A pracodawca, który nie ma obowiązku ustalenia regulaminu pracy, musi poinformować pracownika o obowiązującej go porze nocnej w formie pisemnej. Co do dodatku za pracę w porze nocnej należy posłużyć się art. 151(8 parg. 1 KP., który stanowi, że pracownikowi wykonującemu pracę w porze nocnej przysługuje dodatek do wynagrodzenia za każdą godzinę pracy w porze nocnej w wysokości 20% stawki godzinowej wynikającej z minimalnego wynagrodzenia za pracę ustalonego na podstawie odrębnych przepisów. Dlatego tak ważne jest konkretne ustalenie przez pracodawcę pory nocnej, aby wiedzieć czy wykonywana po godzinie 21:00 praca, będzie traktowana jako praca w porze nocnej i czy należy się pracownikowi dodatek.Ważne: Jeżeli pracodawca nie ustali dokładnie 8 godzin pory nocnej, wówczas wszystkie godziny pracy między 21:00 a 7:00 są pracą w porze nocnej i przysługuje za nie dodatek 20%.

Magdalena Wawrzyniak, Asystent spółki

---