HR-owe Koło Ratunkowe: Prawo pracodawcy do odwołania pracownika z urlopu

Pracownikowi przysługuje prawo do corocznego, nieprzerwanego, płatnego urlopu wypoczynkowego, zwanego dalej “urlopem”.

Art. 152 § 1 Kodeksu pracy

Prawo pracownika do urlopu wypoczynkowego

Zgodnie z art. 152 § 1 K.p. pracownik ma prawo do corocznego, nieprzerwanego, płatnego urlopu wypoczynkowego (20 lub 26 dni – w zależności od stażu pracy). Za czas urlopu pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia, takiego jakie otrzymałby, gdyby w tym czasie pracował (art. 172 K.p.). Na potrzeby niniejszego artykułu musisz też wiedzieć, że zgodnie z art. 161 Kodeksu pracy pracodawca jest zobowiązany do udzielenia pracownikowi urlopu w tym roku kalendarzowym, w którym pracownik uzyskał do niego prawo, zaś pracownik powinien wykorzystać urlop najpóźniej do 30 września następnego roku.

Czy pracodawca musi zgodzić się na urlop wypoczynkowy?

Urlop wypoczynkowy udzielany jest na wniosek pracownika, jednak pracodawca nie jest zobligowany do akceptacji każdego wniosku urlopowego. Wyjątkiem są sytuacje, gdy pracownik:

• wnioskuje o urlop wypoczynkowy bezpośrednio po urlopie macierzyńskim (art. 163 § 3 K.p.),
• zamierza skorzystać z urlopu „na żądanie” – do 4 dni w roku kalendarzowym (art. 167(2) K.p.),
• jest młodocianym pracownikiem, który nie nabył prawa do urlopu. Pracodawca, może wówczas na jego wniosek, udzielić zaliczkowo urlopu na okres ferii szkolnych (art. 205 § 3 K.p.).

Zgodnie z obowiązującą obecnie doktryną, pracodawca ma możliwość jednostronnego narzucenia terminu wykorzystania urlopu wypoczynkowego w dwóch przypadkach:

• w okresie wypowiedzenia umowy o pracę – art. 167 (1) K.p.
• do końca września następnego roku kalendarzowego, następującego po roku, w którym pracownik nabył prawo do urlopu – w odniesieniu do urlopu niewykorzystanego.

Jak wypadek podczas urlopu wypoczynkowego wpływa na prawo do urlopu, wypłatę świadczeń z tytułu stosunku pracy oraz zasiłków z ubezpieczenia chorobowego? Przeczytaj!

Odwołanie z urlopu wypoczynkowego

Pracodawca może odwołać pracownika z urlopu tylko wówczas, gdy jego obecności w zakładzie wymagają okoliczności nieprzewidziane w chwili rozpoczynania urlopu.

Art. 167 § 1 Kodeksu pracy

Pracodawca posiada prawną możliwość odwołania pracownika z udzielonego wcześniej urlopu wypoczynkowego, jednak tylko w sytuacji, gdy w momencie rozpoczęcia przez pracownika tego urlopu potrzeba jego powrotu do pracy była niemożliwa do przewidzenia. W biznesowej rzeczywistości mogą wystąpić sytuacje, w których dany pracownik może okazać się niezbędny dla zapewnienia ciągłości prac lub, strategicznie rzecz biorąc, jego kompetencje (dla których przecież pracodawca go zatrudnia) okażą się kluczowe z punktu widzenia całej organizacji.

Niewykorzystana w skutek odwołania część urlopu wypoczynkowego nie przepada – pracownik może wykorzystać ją w terminie późniejszym, w wymiarze tożsamym z tym, którego nie zdążył wykorzystać. Termin tego urlopu strony powinny ustalić po powrocie pracownika do pracy.

Przykładowe sytuacje, które uzasadniają odwołanie z urlopu

Zdarzeniem, które może stanowić zasadny argument przemawiający za koniecznością odwołania pracownika z urlopu wypoczynkowego będzie nie tylko przysłowiowy pożar lub awaria, którą może usunąć tylko i wyłącznie odwołany pracownik, ale również absencja chorobowa osoby, która zastępuje tegoż pracownika.

Pracodawca będzie mógł odwołać z urlopu również w sytuacji, gdy w firmie odbywają się strategicznie ważne z punktu widzenia biznesowego negocjacje, które nie były wcześniej przewidziane, a które wymagają obecności pracownika. Reklamacja ze strony ważnego klienta, która z racji skali i obowiązujących terminów nie może czekać na zakończenie urlopu przez zatrudnionego lub pilne (nieprzewidziane wcześniej) przelewy świadczeń pieniężnych ze stosunku pracy, do których realizacji upoważniony jest tylko odwoływany pracownik, a które to przelewy są wymagane prawem (np. odszkodowanie przyznane sądownie) także będą solidnym powodem.

Taką sytuacją będzie również pozyskanie nowego, lukratywnego zlecenia, którego wartość, w kontekście biznesowym, będzie istotną częścią budżetu firmy, a które to zlecenie nie było przewidziane przed rozpoczęciem urlopu przez odwołanego pracownika odpowiadającego za pomyślną realizację prac.

Odwołanie z urlopu to polecenie służbowe

Czy pracownik może nie zgodzić się z decyzją pracodawcy o odwołaniu z urlopu? Otóż nie… Postanowienie pracodawcy o powrocie do pracy jest swego rodzaju poleceniem służbowym, które nie podlega sprzeciwie pracownika. Niewykonanie polecenia (które de facto wynika z art. 100 § 1 i § 2 pkt 4 Kodeksu pracy), w skrajnych przypadkach, może stanowić uzasadnienie rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika – art. 52 § 1 pkt. 1 Kodeksu pracy, czyli z tytułu ciężkiego naruszenia przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych.

Pracodawca może również zastosować wobec niesubordynowanego pracownika, który nie wykonuje poleceń pracodawcy oraz nie dba o dobro zakładu pracy, karę porządkową w postaci upomnienia lub nagany.

Różnice pomiędzy urlopem bezpłatnym, a nieobecnością usprawiedliwioną niepłatną. Sprawdź!

Procedura odwołania pracownika z urlopu wypoczynkowego

W zasadzie mogłabym napisać tylko, że w przepisach brak jest procedury odwołania z urlopu, która nakazywałaby poinformowanie pracownika w określony sposób. Przekazanie pracownikowi tej nieoczekiwanej informacji musi jedynie nastąpić w sposób skuteczny. Pracodawca może zadzwonić, wysłać e-mail, SMS, czy też skontaktować się z pracownikiem w inny sposób, jednak powinien mieć pewność, że pracownik tę informację powziął.

Należy również mieć na uwadze możliwości logistyczne pracownika i ustalić termin odwołania w taki sposób, aby pracownik miał realną możliwość dostosowania się do niego.

Odwołanie na koszt pracodawcy

Pracodawca ponosi koszt odwołania pracownika z urlopu wypoczynkowego. Będą to zarówno koszty transportu, jak i wszelkie koszty powstałe wskutek przerwania urlopu, w szczególności pobytu w hotelach oraz rezerwacji wakacyjnych atrakcji. Należy mieć na uwadze, że koszty te powinny być bezpośrednio związane z odwołaniem i w miarę możliwości udokumentowane.

Odwołanie z urlopu bezpłatnego

Ciekawostka! Na mocy art. 174 § 3 Kodeksu pracy pracodawca ma prawo odwołać pracownika z urlopu bezpłatnego wtedy, gdy urlop ten udzielony został na okres dłuższy, niż trzy miesiące. Dopuszczalność odwołania pracownika z urlopu bezpłatnego wynikać musi z ważnych przyczyn. Najczęściej dotyczą one sytuacji, które zakłóciły normalny tok pracy, a uzasadniony interes pracodawcy wymaga obecności pracownika w firmie.