HR-owe Koło Ratunkowe: Odpowiedzialność materialna pracownika

Pani Moniko, na bazie dotychczasowych doświadczeń dot. pracy zdalnej mam pytanie o kwestię odpowiedzialności materialnej pracowników za sprzęt, który firma udostępnia w celu realizowania zadań służbowych z domu. Chodzi konkretnie o laptopy, drukarki, niszczarki i tego typu narzędzia. Podpisujemy z pracownikami protokoły przekazania sprzętu, ale zastanawiamy się co w sytuacji, gdy sprzęt ulegnie zniszczeniu z winy pracownika lub po prostu zginie bez śladu? Nie chcemy konfliktowych sytuacji i chcemy wiedzieć jak w granicach prawa zarządzić tego typu zdarzeniami, czyli na ile pracodawca może pociągnąć pracownika do odpowiedzialności za powierzone mienie.

Kodeks pracy o odpowiedzialności materialnej pracownika

Pracownik, który wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych ze swej winy wyrządził pracodawcy szkodę, ponosi odpowiedzialność materialną według zasad określonych w przepisach niniejszego rozdziału.

Art. 114 Kodeksu pracy

Z lektury art. 22 § 1 Kodeksu pracy na pewno wiesz, że pracownik, nawiazując stosunek pracy z pracodawcą, zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy, pod jego kierownictwem, w określonym przez pracodawcę miejscu i czasie, zaś pracodawca zobowiązuje się do zapłaty za tę pracę godziwego, ustalonego z pracownikiem, wynagrodzenia. Pojęcie “pracy” rozumiemy jako działalność wykonywaną niejako na ryzyko pracodawcy, który dostarcza narzędzia do jej świadczenia, jednak Kodeks pracy nie pozostawia kwestii narzędzi pracy bez odpowiedniego zabezpieczenia. Pracownik, który nie dokłada należytej staranności do dbania o mienie pracodawcy i w tej sposób wyrządza pracodawcy szkodę (art. 114 Kodeksu pracy) ponosi odpowiedzialność materialną z tego tytułu.

Odpowiedzialność za mienie powierzone

Pracownik, któremu powierzono z obowiązkiem zwrotu albo do wyliczenia się:
1) pieniądze, papiery wartościowe lub kosztowności,
2) narzędzia i instrumenty lub podobne przedmioty, a także środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze,
odpowiada w pełnej wysokości za szkodę powstałą w tym mieniu.

Art. 124 § 1 Kodeksu pracy

Warto wiedzieć, że powierzenie mienia z obowiązkiem zwrotu lub do wyliczenia się może nastąpić nie tylko względem pracownika zatrudnionego na stanowisku związanym z odpowiedzialnością materialną, ale także względem wszystkich pracowników, którym pracodawca powierzył mienie na podstawie czy to protokołu zdawczo-odbiorczego, spisu z natury, czy też zwykłego pokwitowania odbioru (potwierdzenia przyjęcia sprzętu przez pracownika).

Zauważ, że w takim przypadku, pracodawca może dochodzić pełnej kwoty roszczenia o naprawienie szkody, gdyż na mocy art. 124 § 1 Kodeksu pracy pracownik odpowiada za szkodę w pełnej wysokości.

Czy benefit w postaci udostępnienia pracownikom wakacyjnego mieszkania na koszt firmy wiąże się dla pracownika z koniecznością zapłaty podatku dochodowego i składek ZUS? Przeczytaj!

Kradzież powierzonego mienia

Pracownik odpowiada za mienie powierzone tylko wtedy, gdy ma nad tym mieniem pieczę i bezpośredni nadzór.

Wyrok Sądy Najwyższego z dnia 3 grudnia 2013 r., sygn. akt I PK 140/13

A co w sytuacji, gdy powierzony sprzęt zostanie pracownikowi skradziony? Przesłanką, która może zwolnić pracownika z odpowiedzialności materialnej za szkodę w mieniu pracodawcy powstałą w wyniku kradzieży, jest ustalenie czy pracownik wykonywał obowiązki związane z pieczą nad powierzonym mu mieniem w sposób prawidłowy. Potwierdza to wyrok sądu z dnia 24.06.2009 r.:

Pracownik ponosi odpowiedzialność za szkodę w mieniu powierzonym wskutek kradzieży przez nieznanych sprawców w zakresie, w jakim można mu zarzucić niewykonanie lub nienależyte wykonanie obowiązku pieczy nad tym mieniem.

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 czerwca 2009 r., sygn. akt II PK 286/08

Kradzież przez osoby trzecie stanowi zdarzenie niezależne od pracownika, jednak obowiązkiem pracownika jest dowieść, że dołożył on wszelkich starań do zabezpieczenia mienia pracodawcy przed dostępem osób niepowołanych. Obowiązkiem pracodawcy zaś jest wykazać fakt powstania tejże szkody, a także określić jej wysokość.

Gdyby w toku postępowania okazało się, że odpowiedzialnością za kradzież mienia pracodawcy obciążony jest pracownik, może to stanowić podstawę do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika, jednak (jak zwykle na łamach tego bloga) podaję to rozwiązanie jako ostateczne i sugeruję w pierwszej kolejności wykorzystanie polubownych sposobów.

Umowa o odpowiedzialności materialnej

Na mocy art. 124 § 1 Kodeksu pracy umowa o odpowiedzialności materialnej nie jest wymagana do tego, by pracodawca miał prawo dochodzić od pracownika naprawienia szkody. Sama instytucja powierzenia z obowiązkiem zwrotu albo do wyliczenia się wystarczy, aby pracownik odpowiadał w pełni za powstałe z jego winy szkody.

Szkoda wyrządzona osobie trzeciej, a odpowiedzialność pracownika

W razie wyrządzenia przez pracownika przy wykonywaniu przez niego obowiązków pracowniczych szkody osobie trzeciej, zobowiązany do naprawienia szkody jest wyłącznie pracodawca.

Art. 120 § 1 Kodeksu pracy

Na potrzeby niniejszego artykułu warto również wspomnieć o szkodach wyrządzonych przez pracownika osobom trzecim. W takim przypadku, w pierwszej kolejności, wobec osoby trzeciej za szkodę odpowiada pracodawca (patrz: art. 120 § 1 Kodeksu pracy). Dopiero na dalszym etapie dochodzi do regresu pracodawcy na rzecz pracownika, jednak to po stronie firmy leży ciężar dostarczenia dowodów obciążających pracownika.