HR-owe Koło Ratunkowe: Łączenie pracy na etacie i działalności gospodarczej w kontekście ubezpieczeń społecznych

Praca na etacie i prowadzenie działalności, a tytuł do ubezpieczeń

Zatrudnienie na tzw. etacie (w pełnym wymiarze czasu pracy) oznacza posiadanie statusu pracownika w rozumieniu przepisów Kodeksu pracy. Zatem zatrudnienie na podstawie umowy o pracę, powołania, mianowania, wyboru lub spółdzielczej umowy o pracę stanowi tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych oraz ubezpieczenia zdrowotnego.

Praca na etacie nie wyklucza możliwości jednoczesnego prowadzenie działalności gospodarczej przez pracownika.

W świetle przepisów Ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, zatrudnienie na podstawie umowy o pracę oraz jednoczesne prowadzenie działalności gospodarczej jest zbiegiem tytułów do ubezpieczeń. Wtedy obowiązkowym tytułem do ubezpieczeń jest zatrudnienie na podstawie stosunku pracy.

Występuje zbieg do ubezpieczeń. Składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej stają się dobrowolne. To wyklucza możliwość opłacania składki na ubezpieczenie chorobowe. W konsekwencji wyklucza też z korzystania ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego z tego tytułu. Dobrowolność polega na dokonaniu wyboru czy ubezpieczony chce odprowadzać na swój wniosek odpowiednie składki czy też rezygnuje z ich opłacania.

Prowadzenie działalności gospodarczej, mimo wystąpienia zbiegu do ubezpieczeń, jest tytułem do opłacania obowiązkowej składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Wypowiedzenie umowy e-mailem. Obowiązki pracodawcy i prawa pracownika

Podstawa wymiaru składek

Wysokość podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu umowy o pracę jest istotna w celu ustalenia, czy ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tytułu prowadzonej jednocześnie działalności gospodarczej są obowiązkowe, czy też nie.

Jeżeli podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne ze stosunku pracy w przeliczeniu na okres miesiąca jest niższa od kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę, ubezpieczenia emerytalne i rentowe z działalności gospodarczej są obowiązkowe. Gdy osoba rozpoczyna lub kończy pracę u danego pracodawcy w trakcie miesiąca następuje przeliczenie podstawy wymiaru na okres miesiąca. Przeliczenie podstawy wymiaru na okres miesiąca ma miejsce również wtedy, gdy nie przepracowano całego miesiąca, np: z powodu wystąpienia czasowej niezdolności do pracy.

Jeśli podstawa wymiaru składek pracownika jest niższa niż minimalne wynagrodzenie, podleganie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej jest obowiązkowe.

Składka na ubezpieczenie chorobowe jest składką, która nie ma charakteru obowiązkowego w przypadku prowadzenia działalności gospodarczej. Ponadto obowiązkowa dla przedsiębiorcy jest składka na ubezpieczenie zdrowotne, niezależnie od faktu zawarcia stosunku pracy, niezależnie od osiąganego z tego tytułu wynagrodzenia.

Praca na etacie i prowadzenie działalności, a świadczenia z tytułu rodzicielstwa

Prawo do świadczeń z tytułu rodzicielstwa ma tylko ten przedsiębiorca, który obowiązkowo opłaca składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe pod warunkiem, że zadeklaruje chęć opłacania składki na ubezpieczenie chorobowe. Ubezpieczenia emerytalne i rentowe są dla przedsiębiorcy obowiązkowe wtedy, gdy nie ma innych tytułów do ubezpieczeń. Pracownik, który chciałby skorzystać ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa musi pamiętać, że będą one przysługiwały z tytułu zawartej umowy o pracę na pełen etat. Nie będą natomiast przysługiwały z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej.

Umowa o pracę jest tytułem do obowiązkowych ubezpieczeń, w tym składki na ubezpieczenie chorobowe. Zatem nie jest możliwe opłacanie kolejnej składki na ubezpieczenie chorobowe z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej. W konsekwencji powoduje to, że nie ma możliwości pobierania podwójnego zasiłku chorobowego czy zasiłku macierzyńskiego.

HR-owe Koło Ratunkowe: ograniczenie obowiązków pracownika, czyli sposób na restrukturyzację

Urlop wychowawczy, a prowadzenie działalności gospodarczej

Urlop wychowawczy przysługuje pracownikowi sprawującemu osobistą opiekę nad dzieckiem, legitymującemu się, co najmniej 6 miesięcznym stażem pracy. Pracownik podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu, które opłaca ZUS z budżetu państwa. Warunkiem opłacenia przez ZUS wspomnianych składek jest nie posiadanie innego tytułu rodzącego obowiązek ubezpieczeń społecznych.

W związku z tym, że pracownik przebywający na urlopie wychowawczym jednocześnie prowadzi działalność gospodarczą, zatem posiada inny tytuł rodzący obowiązek ubezpieczeń społecznych, podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu oraz ubezpieczeniu zdrowotnemu z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej. Ponadto przedsiębiorca może na swój wniosek przystąpić do ubezpieczenia chorobowego.

Osoba przebywająca na urlopie wychowawczym jest obowiązana poinformować płatnika składek o ustaleniu prawa do emerytury lub renty albo o podleganiu ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu (w tym przypadku z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej) niż przebywanie na urlopie wychowawczym.

Zgłoszenie dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego 

Osoba, która zgłosiła się do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego z pozarolniczej działalności lub współpracy przy tej działalności i równocześnie jest zatrudniona na podstawie umowy o pracę w niepełnym wymiarze czasu pracy musi pamiętać, że dobrowolne ubezpieczenie chorobowe ustaje od dnia, w którym ustanie obowiązek ubezpieczeń emerytalnego i rentowych z prowadzonej działalności lub współpracy. Tak się stanie od pierwszego dnia miesiąca, za który podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ze stosunku pracy (w przeliczeniu na okres miesiąca) wynosi co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę (w 2023 r. – 3490 zł). Wtedy przedsiębiorca nie podlega w danym miesiącu obowiązkowi ubezpieczeń społecznych z prowadzonej działalności, a w konsekwencji jego dobrowolne ubezpieczenie chorobowe wygasa. Osoba prowadząca działalność może przystąpić do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego od kolejnego miesiąca tylko na podstawie nowego zgłoszenia do ubezpieczeń (na formularzu ZUS ZUA).

Objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem następuje co do zasady od dnia przekazania zgłoszenia do ZUS. Jeśli jednak zgłoszenie do ubezpieczeń emerytalnego i rentowego nastąpi w ciągu 7 dni od powstania obowiązku tych ubezpieczeń, to objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym nastąpi od dnia wskazanego w zgłoszeniu.

Od stycznia 2022 r. nie obowiązuje już zasada obejmowania dobrowolnym ubezpieczeniem na podstawie tzw. wniosku dorozumianego, tj. na podstawie terminowo rozliczonej i opłaconej składki.

HR-owe Koło Ratunkowe: Jawność wynagrodzeń! Czy można ujawniać wysokość wynagrodzeń?

Zasiłek macierzyński dla przedsiębiorcy

Zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonej, która w okresie ubezpieczenia chorobowego albo w okresie urlopu wychowawczego urodziła dziecko. Prawo do zasiłku macierzyńskiego przysługuje również:

• ubezpieczonym, którzy przyjęli na wychowanie dziecko w wieku do 7 roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego – do 10 roku życia, i wystąpili do sądu opiekuńczego w sprawie jego przysposobienia;
• ubezpieczonym, którzy przyjęli na wychowanie w ramach rodziny zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej, dziecko w wieku do 7 roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego – do 10 roku życia.

Uwaga!
Od 1 lutego 2023 zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonej, która w okresie ubezpieczenia chorobowego albo w okresie urlopu wychowawczego urodziła dziecko. Prawo do zasiłku macierzyńskiego będzie przysługiwało również ubezpieczonej, która: przyjęła na wychowanie dziecko w wieku do 14 roku życia i wystąpiła do sądu opiekuńczego w sprawie jego przysposobienia.

Zasiłek macierzyński przysługuje bez okresu wyczekiwania. To oznacza, że ubezpieczony przedsiębiorca uzyskuje prawo do zasiłku macierzyńskiego od pierwszego dnia podlegania ubezpieczeniu chorobowemu, nie jak w przypadku zasiłku chorobowego – po 90 dniach nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego.

Przedsiębiorca, który podlega ubezpieczeniu chorobowemu uzyskuje prawo do zasiłku macierzyńskiego za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy. Jest to okres: urlopu macierzyńskiego, urlopu macierzyńskiego na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego, urlopu ojcowskiego.

Pracownica, która w trakcie zatrudnienia urodzi dziecko nabywa prawo do wypłaty zasiłku macierzyńskiego, również w przypadku, w którym pracownica zatrudniona na cały etat na podstawie umowy o pracę, prowadzi działalność gospodarczą. Pracownica nie może domagać się wypłaty zasiłku macierzyńskiego z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej, ponieważ nie opłaca z tego tytułu składki na ubezpieczenie chorobowe.

Nowe stawki kilometrówki. Sprawdź co się zmieni!

Zawieszenie działalności 

Osoba, która w trakcie pobierania zasiłku macierzyńskiego prowadzi działalność gospodarczą nie ma obowiązku opłacania z tytułu działalności składek na ubezpieczenie społeczne. W trakcie pobierania zasiłku macierzyńskiego przedsiębiorca opłaca tylko składkę zdrowotną.

Przedsiębiorca może natomiast zawiesić działalność na okres pobierania zasiłku. Wówczas nie będzie płacić ani składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe ani składek zdrowotnych. Należy podkreślić, iż zawieszenie działalności nie powoduje utraty prawa do zasiłku pod warunkiem, że nastąpiło po porodzie.

Inne uprawnienia

Warto pamiętać, że uprawnienia wynikające z przepisów Kodeksu pracy są uprawnieniami dotyczącymi osób zatrudnionych na podstawie Kodeksu pracy, a zatem osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, powołania, mianowania, wyboru oraz spółdzielczej umowy o pracę.

Przedsiębiorca nie nabywa prawa do urlopu wypoczynkowego, urlopu okolicznościowego, dni opieki na dziecko. Przedsiębiorcy nie przysługuje prawo do urlopu macierzyńskiego. Jednak przedsiębiorcy może przysługiwać zasiłek macierzyński za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego na zapisach ustawy o świadczeniach z tytułu choroby i macierzyństwa.

Osoby prowadzące własną działalność gospodarczą mogą skorzystać z 3-letniego „urlopu wychowawczego”, na podobnych zasadach jak pracownicy zatrudnieni na etacie. W czasie korzystania z urlopu przedsiębiorca jest objęty ubezpieczeniem społecznym, a składki ZUS są opłacane za niego z budżetu państwa.